________________
१४
समन्तभद्र-भारती
भावार्थ - यद्यपि लोकमें स्त्रियोंका सम्पर्क प्रायः मानवकी प्रतिष्ठाको कम करनेवाला माना गया है तथापि उससे आपकी प्रतिष्ठामें कुछ भी कमी नहीं आती । क्योंकि जो स्त्रियां आपकी उपासना करती हैं वे स्वयं उस समय विकार - रहित होती हैं और आप आत्मवशी ज्ञानवान् होनेके कारण विकार रहित हैं ही । ऐसी अवस्था में यदि स्त्रियां मनोहर स्तोत्रोंसे आपकी 'भक्ति' करती हैं तो वह कुछ भी असमंजस प्रतीत नहीं होता ॥ ७ ॥
( मुरजबन्ध : ) विश्वमेको रुचामाऽऽको व्यापो येनार्य्यं । वर्त्तते । ! शश्वल्लोकोऽपि चाऽलोको द्वीपो ज्ञानार्णवस्य ते ॥८॥
विश्वमेक इति । विश्वं समस्तं क्रियाविशेषणमेतत् । एकः श्रद्वितीयः । रुचां दीप्तानां श्राकः प्रापकः । कर्मणि तेयं ।" व्यापः व्यापकः । येन यस्मात् । हेतौ भा । हे आर्य भट्टारक ! वर्त्तते शश्वत् सर्वदा । लोक: द्रव्याधारः शश्वलोकः । अपि च श्रन्यच्च । श्रलोकोपि श्रलोकाकाशमपि । द्वीपः समुद्रे जलविरहितः प्रदेशः । ज्ञानं केवलज्ञानम् । अर्णवः समुद्रः । ज्ञानमेवार्णवः ज्ञानार्णवः तस्य ज्ञानार्णवस्य । ते तव । अथवा लोकस्यैव विशेषणम् । रुग्भिः ज्ञानैः श्राकः परिच्छेद्यः व्यापः मेयः । येन कारणेन लोकश्चालोकश्च श्राको व्यापश्च ज्ञानार्णवस्य ते तव तेन कारणेन द्वीपो वर्तते इति । किमुक्त भवति सर्वपदार्थेग्यः केवलज्ञानस्यैव माहात्म्यं दत्तं भवति ॥ ८ ॥
अर्थ - हे आर्य ! यह समस्त लोक और अलोक आपके केवलज्ञानका ही ज्ञ ेय है-- आपका केवलज्ञान लोकवर्ति समस्त पदार्थों और अलोकाकाश को जानता है - अतः वह आपके ज्ञानरूप समुद्रका एक द्वीप हैं ।
भवार्थ - जिस प्रकार विस्तृत समुद्र के भीतर द्वीप होता है
Jain Education International
-
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
