________________
भिक्षुन्यायकर्णिका स्वतः सर्वप्रमाणानां प्रामाण्यमिति गम्यताम्। न हि स्वतोऽसती शक्तिः कर्तुमन्येन शक्यते ।
श्लो.वा. नैयायिकाश्च-ज्ञानस्य प्रामाण्यम् अप्रामाण्यञ्चेत्युभयं परत एवेति ब्रुवते। प्रमात्वं न स्वतो ग्राह्यं संशयानुपपत्तितः॥ । ज्ञाने जाते तत्र समुत्पद्यते संशयः प्रमाणमिदमप्रमाणं वेति। यदि ज्ञानं स्वत: प्रमाणं भवति तदा तत्र संशयो नैव उदियात् । तस्मात् प्रामाण्यन्तु स्वतो नैव ग्राह्यमिति भावः। तथा चायमत्रसंग्रह:प्रमाणत्वाप्रमाणत्वे स्वतः सांख्याः समाश्रिताः नैयायिकास्ते परतः सौगताश्चरमं स्वतः॥ प्रथमं परतः प्राहुः प्रामाण्यं वेदवादिनः। प्रमाणत्वं स्वतः प्राहुः परतश्चाप्रमाणताम्॥
सर्वदर्शनसंग्रहः सांख्यमते ज्ञानस्य प्रामाण्यं तथा अप्रामाण्यं द्वयमप्येतत् स्वत एव भवति। न्यायनये तु द्वयमपि एतत् परत एव गृह्यते यथोक्तमुपरि। बौद्धनये तु ज्ञानस्याप्रामाण्यं स्वतः भवति । प्रामाण्यं तु परत एव । मीमांसकमते तु ज्ञानस्य प्रामाण्यं स्वतस्तथा अप्रामाण्यं परत इति वेदनीयम्। इति लक्षणप्रमाणस्वरूपनिर्णयात्मकः प्रथमो विभागः ।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
