________________
२०८
भिक्षुन्यायकर्णिका स्थ्यम्, तविरुद्धं स्वास्थ्यम्, तस्य कार्यम् मांसलता, तस्या अत्र अभावो वर्तते। तस्मात् साध्यविरुद्धस्य (विधेयविरुद्धस्य) स्वास्थ्यस्य कार्य-मांसलता, तस्या अभावसाधनात् हेतुरयं विरोधिकार्यानुपलब्धि
रितिपदेनाप्युच्यते। (घ) विरोधिव्याप्यानुपलब्धिः
अस्यायं भावः – कश्चन हेतुरेतादृशो भवति यो विधेय-विरोधिनो व्याप्यस्यानुपलब्धिरूपात्मकः भवति । यथोपर्युक्तोदाहरणे छाया विधेया वर्तते, तस्या विरोधी अस्ति तापः तद् व्याप्यमस्ति औष्ण्यम्, तस्यात्राभावो वर्तत इति साध्यविरोधितापव्याप्यस्यौष्ण्यस्यानुपलब्धिरत्रेति विरोधिव्याप्यानुपलब्धि: स्पष्टा।
प्रतिषेधहेतव : 3. भावेन प्रतिषेधहेतवः (विरुद्धोपलब्धेः साधनानि)
(क) स्वभावोपलब्धिरुदाहृता। (ख) विरोधिव्याप्योपलब्धिः, यथा-नास्त्यस्यं पुंसस्तत्त्वेषु
निश्चयः, तत्र सन्देहात्। (ग) विरोधिकार्योपलब्धिः, यथा-न विद्यतेऽस्य .
क्रोधाद्युपशांतिः वदनविकारादेः दर्शनात्।। (घ) विरोधिकारणोपलब्धिः , यथा-नास्य महर्षेरसत्यं,
वच: समस्ति,
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
