________________
पञ्चमो विभागः
१४९
भिक्षुद्वारा भिक्षणक्रिया सम्प्रति सम्पद्यत न वा सम्पद्येत स तु भिक्षु शब्दवाच्यो भविष्यत्येव। एवं भूतनयस्तु शब्दप्रतिपाद्यक्रियायां प्रवृत्तस्य जनस्य कृते एव केवलं तद् वाचकशब्दप्रयोगं वाञ्छति। तस्मात् एवंभूतनयः समभिरूढनयाद्भिन्न इति सिद्धं भवति। सम्प्रति नयानां वैशिष्ट्यं बोधयितुमुपक्रमते -
14.
आद्याश्चत्वारोऽर्थप्रधानत्वादर्थनया:'। आदि के चार नय अर्थ-प्रधान होने के कारण अर्थनय कहलाते हैं। न्या. प्र.- द्रव्यार्थिकपर्यायार्थिकनययोर्मेलनेन सप्त नयाः सम्पद्यन्ते। तत्र सप्तसु नयेषु आद्याश्चत्वारः नैगमः संग्रहः व्यवहारः ऋजुसूत्रः इत्येते सन्ति । एषु चतुर्षु नयेषु प्राधान्येन अर्थनिरूपणं भवतीति इमे चत्वारोऽर्थनयाः इत्युच्यन्ते।
15.
शेषाश्च शब्दनयाः। शेष तीन नय शब्द-प्रधान होने के कारण शब्द नय कहलाते हैं। न्या. प्र.- शेषाः अवशिष्टास्त्रयः "शब्दसमभिरूद्वैवंभूताः" इति त्रयो नयाः शब्दनयाः कथ्यन्ते। एषु त्रिषु नयेषु प्राधान्येन शब्दमवलम्ब्यैव विचारः क्रियते, तस्मादिमे त्रयः शब्दनयाः।
1. एषु चतुर्षु अर्थाश्रितो विचारो भवति । 2. एषु त्रिषु शब्दाश्रितों विचारो भवति।
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
