SearchBrowseAboutContactDonate
Page Preview
Page 170
Loading...
Download File
Download File
Page Text
________________ पञ्चमो विभागः १३७ सामान्य और विशेष में सर्वथा भेद नहीं है, क्योंकि सामान्य विशेष से रहित नहीं होता है और विशेष भी सामान्य से रहित नहीं होता। इन दोनों का निरूपण केवल प्रधानता और अप्रधानता की दृष्टि से होता है। इस विचार का बोध करने के लिए नैगम नय का अस्तित्व है, जैसे-जीव सुखी है, यहाँ सामान्य धर्म का निरूपण है । जीव में सुख है, यहाँ विशेष धर्म का। पहले दृष्टान्त में सुख धर्म युक्त धर्मी (जीव) की प्रधानता है और दूसरे में जीव-धर्मी में प्राप्त सुख की। न्या. प्र.- नैगमनयो भेदम् अभेदञ्चेति उभयं गृह्णाति भेदो विशेषः तत्र अभेदपदेन सामान्यं बोध्यम् । तच्च सामान्य द्रव्यमेव भवति। द्रव्यमेव गुणपर्यायाश्रयोभवति। अत एव तत् धर्मीतिपदेनापि व्यवह्रियते । यो नयः एतदुभयं गृह्णाति स एव नैगमो नयः। सामान्यविशेषयोः सर्वथा भेदो नास्ति। विशेषसमूह एव सामान्यं भवति । विशेषश्च सामान्यस्य एको घटक: अवयव एव। यथोक्तम् सामान्यं निर्विशेषं विशेषरहितं न भवति एवं विशेषोऽपि तद्विना सामान्यं विना नैव भवितुं शक्नोति यतो ह्यसौ सामान्यस्य एकोऽवयव एवास्ति। अवयविनं विना कुतः अवयवसत्ता? अत उभयो: सहावस्थानमनिर्वायम् । अस्यां स्थितौ उभयोर्निरूपणं केवलं प्रधानताया अप्रधानताया वा दृष्टया भवति। इमं विचारं बोधयितुमेव नैगमनयस्यास्तित्वं स्वीकृतमस्ति । यथा - सुखी जीवः इति यदा उच्यते तदा सुखयुक्तस्य धर्मिणो जीवस्य Jain Education International For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org
SR No.002672
Book TitleBhikshunyayakarnika
Original Sutra AuthorN/A
AuthorMahapragna Acharya
PublisherJain Vishva Bharati
Publication Year2007
Total Pages286
LanguageHindi, Sanskrit
ClassificationBook_Devnagari & Philosophy
File Size9 MB
Copyright © Jain Education International. All rights reserved. | Privacy Policy