________________
भिक्षुन्यायकर्णिका
प्रथमविभागस्य दशमे सूत्रे प्रमाणस्य लक्षणं कृतमस्ति । तेन प्रतीयते यथार्थज्ञानमेवप्रमाणाम्, किन्तु यदि प्रमाणं (ज्ञानम्) आवरणाच्छादितं भवति तदा तन्न भवति अर्थप्रकाशकमिति आवरणविलयस्य वर्तते महती आवश्यकतेति वक्तुमुपक्रमते10. प्रमाणं स्वावरणविलययोग्यतया प्रतिनियतार्थप्रकाशि। प्रमाण अपनी आवरण और विलयजनित योग्यता से प्रतिनियत अर्थ का प्रकाशक होता है ।
१२६
न्या. प्र.
प्रमाणं स्वस्य उपरि समागतमावरणं विलीनं कृत्वा अर्थप्रकाशनयोग्यतामासाद्यप्रतिनियतम् अर्थं प्रकाशयति । यावन्नापाकरणं स्यादावरणस्य तावन्नैव प्रकाशो भवितुमर्हति पदार्थस्य । अतः प्रमाणादावरणापसारणे सति तत्तद्प्रमाणैर्नियतार्थस्य प्रकाशनं भवतीति प्रसिद्धम् ।
अर्थप्रकाशनविधया प्रमाणस्य द्वैविध्यमिति वक्तु कामः सूत्र मारचयति
➖➖
11. स्वार्थं परार्थञ्च ।
अवधिमनः पर्यायकेवलानि मतिश्च वागसम्बद्धत्वात् स्वार्थम् स्वसंवेद्यम् । श्रुतं परार्थञ्चापि ।
शब्दोन्मुखं शब्दाज्जातं वा स्वार्थम्, परप्रत्यायनाय वागभिनिबद्धं परार्थम्।
प्रमाण स्वार्थ और परार्थ दोनों प्रकार का होता है । अवधि, मन: पर्याय, केवल और मति- ये चारों ज्ञान वचन से संबद्ध
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
