________________
पुरोवाक्
भारतं ज्ञानप्रधानो देशः । ज्ञानस्याखण्डधारा अत्रानादिकालत एव प्रवहन्ती वर्तते। कोऽहं कस्त्वम् ? कुत आयातः? इयं विसृष्टि: कुत आबभूव? एवंभूतानादिकालिकी जिज्ञासा एव दर्शनशास्त्रस्य बीजभूमिरित्यत्र न संशयः।
जैनपरम्परायामपि भगवता महावीरेण सह गौतमस्य जायमानं प्रश्नोत्तरमपि दर्शनशास्त्रस्य प्रेरणासूत्रम् । तत्र भगवती नामके अङ्गे गौतमः पृच्छति-भंते ! जीवा किं सासया असासया? गोयमा! जीवा सिय सासया सिय असासया। अत्र सिय पदस्यार्थ: स्यात् इति तथा सासय पदस्यार्थोऽस्ति शाश्वता: 1 नात्र चित्रं यत् एतादृशः प्रश्नस्तथा तदुत्तरं च दर्शनशास्त्रस्य उद्भावकमिति संशयातीतोऽर्थः ।
दर्शनशब्दः दृश्धातो: दृश्यते येनेति विग्रहे करणे ल्युटि निष्पद्यते। नेत्राभ्यां क्रियमाणं दर्शनमेवात्र नाभिमतं दर्शनं किन्तु दृश्यते आत्मस्वरूपं जगत् स्वरूपञ्च येन तत् दर्शनमिति । अनया व्युत्पत्त्या इदं सिद्ध्यति यत् यया विद्यया आत्मानात्मविवेकः सम्पद्यते सा विद्या दर्शनपदवाच्या आन्वीक्षिकीति नाम्ना ख्याता अस्ति। उक्तञ्च वात्स्यायनभाष्ये
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
