________________
७८
1.
(छ) कारणं विधिहेतुः भाविनी वृष्टिः विशिष्टमेघोन्नतेः । मेघात् जायते वृष्टिरिति मेघो वृष्टेः कारणम् । विशिष्ट मेघस्तु वृष्टिं कदापि न व्यभिचरति । अनेन प्रकारेण अस्तित्ववान् मेघो वृष्टेरस्तित्वं साधयन् विधिहेतुरयम् ।
अभावेन विधिहेतव :
2.
भिक्षुन्यायकर्णिका
सूर्यस्य कार्यमस्ति । अयं कार्यहेतुः स्वकीयेनास्तित्वेन सूर्यस्यास्तित्वं बोधयतीति विधिहेतुरयम् ।
विशिष्ट मेघ स्वरूपं तु इत्थम् - गम्भीरगर्जितारम्भनिर्भिन्नगिरिगह्वराः । त्वङ्गत्तडिल्लतासङ्गपिशङ्गोत्तुंग विग्रहाः ॥
Jain Education International
अनेकान्तात्मकं वस्तु,
एकान्तस्वभावानुपलब्धेः ।
अभावात्मक - विधिसाधक हेतुस्वयं के नास्तित्व से वस्तु के अस्तित्व को सिद्ध करने वाले हेतु अभावात्मक -विधिसाधकहेतु कहलाते हैं। जैसेवस्तु अनेकान्तात्मक है । क्योंकि एकान्तस्वभाव की अनुपलब्धि है ।
रोलम्बगवलव्यालतमालमलिर्नात्त्रषः ।
वृष्टिं व्यभिचरन्तीह नैवं प्रायाः पयोमुचः ॥ न्यायमञ्जरी पृ. 129
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
