________________
श्रीश्रीवल्लभगणिविनिर्मिता फलो बीजपूरः केसरी बीजपूरकः । बीजकः केसराम्लश्च मातुलुङ्गस्तु पूरकः ।
बीजपूर्णः, अम्लकेसरः, वराम्लः, मध्यकेसरः, कृमिघ्नः, गन्धकुसुमः, शीधुपादपः च । धत्तूर इव धुत्तूरः
दधाति पीतवर्ण धत्तूरः । धुनोति धातून् धुत्तरः । उभावपि “सिन्दूरकचूंरपत्तरधुत्तूरादयः" [उ. ४३० वृत्तौ इति ऊरे निपात्येते । “धुवो द्विरुक्तस्तोऽन्तो हस्वश्च" [उ. ४३० वृत्तौ] । उन्मत्तः, कितवः, धूर्तः, मातुलः, मदनः च । यदाह__ धत्तुरकः स्मृतो धूर्तो देवता कितवः शठः ।
उन्मत्तको मदनकतरुस्तलफलस्तथा । -अमरोऽप्याह
उन्मत्तः कितवो धूर्तो धत्तूरः कनकाहृयः । [२।४।७७] मातुलो मदनश्च [२।४।७८] धुधूरोऽपि । यदाह यादवः--उन्मत्तधूर्तधुधूराः ।
वंशस्त्वक्सार इत्यपि ॥१०४॥ वमति वंशः । “पादावमि." [उ. ५२७] इति शः । त्वचि सारः त्वक्सारः। "अव्यञ्जनात्" [३।२।१८] इति विकल्पेन सप्तमीलप् । कारः, तेजनः च । यदाह--
वंशे त्वक्सार-कार-त्वचिसार-तृणध्वजाः । शतपर्वा यवफलो वेणु-मस्कर-तेजनाः ।।
॥१०४॥ हीबेरं केश-सलिलपर्यायः स्मर्यते बुधैः ।
जिहेतीव हीबेरम्, वालकम् । “शतेरादयः" [उ. ४३२] इति केरे निपात्यते । केशसदृशत्वात् केशम्, वालः कच इत्यादयः। तृघ्नत्वात् सलिलम् , जलम् । तत्पर्यायः स्मर्यते-कथ्यते बुधैः । यदाह--
वालकं वारि तोयं च होबेरं जलकं रुचम् ।
केशं वज्रमुदीच्यं च पिङ्गमाचमनं कचम् ।। 'पङ्कजिन्यां कमलिनी सरोजिनी कुमुद्वती ॥१.५॥ - पङ्कजम् अस्त्यस्यां पङ्कजिनी, तस्याम् । कमलम् अस्त्यस्यां कमलिनी । सरोजम् अस्त्यस्यां सरोजिनी । एवं सरोरुहिणी, अम्भोजिनी, अब्जिनी, राजीविनी, अरविन्दिनी इत्यादि । सर्वेऽप्येते "मन्माऽब्जादेर्नाम्नि" [७।२।६७] इति 'इन्' प्रत्यये साधवः । कुमुदम् अस्त्यस्यां कुमुदती । “नडकुमुद०" [६।२।७४] इति इित् मतुः ॥१०५॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
