________________
इतिहास और परम्परा ] त्रिपिटकों में निगण्ठ व निगण्ठ नातपुत्त : मूल पालि
५२७
" एकच्चे एवमाहंसु - ' अयं पि खो समणो गोतमो सङ्घी चेव.' 'सावकानं सत्कतो गरुकतो मानितो पूजितो, समणं च पन गोतनं सावका सक्कत्वा गरु कत्वा उपनिस्सया विहरन्ति । भूत पुब्बं समणो गोतमो अनेकसताय परिसाय धम्मं देसेति । तत्रतरो समणोस्स गीतमस्स सावको उक्कासि । तमेनाञ्जतरो ब्रह्मचारी जन्नुकेन घट्टेसि - अप्पसद्दो आयस्म होतु, मायस्मा सद्दमकासि, सत्या तो भगवा धम्मं देसेती' ति । यस्मिं समये समणो गोतमो अनेक सताय परिसाय धम्मं देसेति, नेव तस्मि समये समणस्स गोतमस्स सावकानं खिपितसो वा होति उक्कासितसद्दो वा । तमेनं महाजन कायो पच्चासीसमानरूपो पच्चुपुट्ठितो होति - यं नो भगवा धम्मं भासिस्सति तं नो सोस्सामा ति । सेय्यथापि नाम पुरिसो चातुम्महापथे खुद्द मधुं अलकं पीलेय्य । तमेनं महाजनकायो पच्चासीसमानरूपो पच्चुपट्टितो अस्स । एवमेव यस्मिं समये समणो गोतमो अनेकसताय परिसाय धम्मं देसेति, नेव तस्मि समये समणस्स गोतमस्स सावकानं खिपितसद्दो वा होति उक्कासितसद्दो वा । तमेनं महाजनकायो पच्चासीसमानरूपो पच्चुपट्टितो होति -यं नो भगवा धम्मं भासिस्सति तं नो सोस्सामा ति । येपि समणस्स गोतमस्स सावका सब्रह्मचारीहि सम्पयोजेत्वा सिक्खं पच्चक्खाय हीनायातन्ति तेपि सत्थु चैव वण्णवादिनो होन्ति, धम्मस्स च वण्णवादिनो होन्ति, सङ्घस्स च वण्णवादिनो होन्ति, अत्तगरहिनो ये होन्ति अनञ्चगरहिनो, मयमेवम्हा अलक्खिका मयं अप्पपुञ्ञा ते मयं एवं स्वाक्खाते धम्मविनये पब्बजित्वा नासक्खिम्हा यावजीवं परिपुष्णं परिसुद्धं ब्रह्मचरियं चरितुं ति । ते आरामिकभूता वा उपासकभूता वा पञ्चसिक्खापदे समादाय वत्तन्ति । इति समणो गोतमो सावकानं सक्कतो० विहरन्ती" ति ।"
: २७ : निगण्ठ उपोसथ
एवं मे सुतं । एकं समयं भगवा सावत्थियं विहरति पुब्वारामे मिगार मातुपासादे । अथ खो विसाखा मिगारमाता तदहुपोसथे येन भगवा तेनुपसङ्कमि; उपसङ्कमित्वा भगवन्तं अभिवादेत्वा एकमन्तं निसीदि । एकमन्तं निसिन्नं खो विसाखं भिगारमातरं भगवा एतदवोच - "हन्द कुतो नु त्वं, विसाखे, आगच्छसि दिवा दिवस्सा" ति ?
"उपोसथाहं, भन्ते, अज्ज उपवसामी" ति ।
“तयो खोमे, विसाखे, उपोसथा । कतमे तयो ? गोपालकुपोसथो, निगण्ठपोसथो, अरियुपोसथो । कथं च विसाखे, गोपालकुपोसथो होति ? सेय्यथापि, विसाखे, गोपालको सायन्हसमये सामिकानं गावो निय्यातेत्वा इति पटिसञ्चिक्खति - 'अज्ज खो गावो अमुकस्मि च अमुकस्मि च पदे से चरिंसु, अमुकस्मि च अमुकस्मि च पदेसे पानीयानि पिविसु; स्वे दानि गावो अमुकस्मि च अमुकस्मि च पदेसे चरिस्सन्ति, अमुकस्मि च अमुकस्मि च पदेसे पानी
१. सुत्तपिटके, मज्झिमनिकाय पालि, भज्झिमपण्णासक, महासकुलुदायिसुत्तं २७-१ ; पृ० २२४ से २८ ।
Jain Education International 2010_05
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org