Page Text
________________
द्वादशारनयचक्रम्
[विधिनियमविधिः अत्रोच्यते
तदप्यसत् अनुमानान्तरविरोधात् , खपुष्पमपि तर्हि सत्स्यादनुपलभ्यत्वात् कार्यवत् , कारणश्च स्यात् अनुपलभ्यत्वात् कार्यवत् , कारणत्वे वा तथा भेदेनाभूतत्वात् सत् स्यात् कार्यवत् , अथैवं नेष्यते कारणमसत् कार्यञ्च सदिष्टं तथाऽनुपलभ्यत्वात् खपुष्पवदेव ततश्चा5 नुपादानसिद्धं कारणमसत् सदुपादानसिद्धं कार्यमसच्च सद्भवति, यदि तु कारणानुपादानादित्ववत् कार्यमनुपादानसिद्धं सत्त्वादिति नेष्टं सदिति निश्चयो न व्यावर्त्तते ततस्तद्वैलक्षण्यात् न तर्हि कारणं सदनुपादानादित्वात् खपुष्पवदित्यादि पूर्ववच्चक्रकद्धयप्रवत्तेनम् ।
__ (तदप्यसदिति) तदप्यसत् अनुमानान्तरविरोधात् , खपुष्पमपि तर्हि सत् स्यात् , अनुपलभ्यत्वात् कार्यवत् , कारणञ्च स्यात् खपुष्पमनुपलभ्यत्वात् कार्यवत् , कारणत्वे वा तथा भेदेनाभूतत्वात् 10 सत् खपुष्पं स्मात्कार्यवत्, अथैवं नेष्यते कारणमसत् कार्यश्च सत् त्वदिष्टं तथानुपलभ्यत्वात्-भेदेन क्रमभाविना हि संवर्तविवादिप्रकारेणानुपलभ्यत्वादित्यर्थः, खपुष्पधदेवेति न चैवमादीष्टम् , ततश्चानुपादानसिद्धं कारणं [असत्] सत् उपादानसिद्धं कार्यमसच्च सद्भवति, यदि त्वित्यादि, यथा कारणमनुपादानसिद्धं [अ] सत्यात्तथा कार्यमनुपादानसिद्धं सत्त्वादित्येतन्नेष्टमुपादानसिद्धमेवेष्टम् , असत्वापत्तिभयात्
सदिति च निश्चयो न व्यावर्त्तते भवतः, ततस्तद्वैलक्षण्यात्-उपादानसिद्धत्ववैलक्षण्यान्न तर्हि कारणं सत्, 15 कस्मात् ? अनुपादानादित्वात्-सामान्यत्वादन्त विताशेष[विशेष]सत्त्वात्मकत्वादिति सत्कार्यवैलक्ष
ण्यात् , खपुष्पवदित्यादि,[पूर्ववञ्चक्रकद्वयप्रवर्तनम् ] तदतुल्यविकल्पत्वात् घटपटवत् द्रव्यक्रियावद्वा, कथमतुल्यता ?, इह कार्यकारणयोयोरपि सत्त्वं कार्यमेवेत्येतद्विकल्पद्वयं स्यात् , इतरयोरभ्युपगतप्रतिपक्षत्वाद्वादाभावात् , तद्यदि तावदुभयसत्त्वं ततस्तदात्मसत्त्वाविशिष्टत्वात् कारणस्वात्मवत् , उपलब्धिलक्षणप्रा
तत्वे यथा कारणस्यानुपादानोपलब्धिस्तथा कार्यस्य स्यात् , अथ न कारणानुपादानवत् कार्यानुपादानं सच 20 कार्यमिति निश्चितं तद्वैलक्षण्यान्न तर्हि सत् कारणं असत्, सद्विलक्षणत्वात् खपुष्पवत् , इतरः कृतघटवत्,
ननु घटसत्त्वं पटसत्त्वविलक्षणं, न, इतरेतरासत्त्ववैलक्षण्यात् , अथैवमपि वैलक्षण्ये कारणसत्त्वविनिश्वयो न निवर्त्तते, अनुपादानात्मकं च तत् , न तद्दननुपादानात्मकत्वात् कार्य सत् खपुष्पवत्, इतरथा हि नित्यमेवोपादीयेत सत्त्वात् कारणवत्, कारणञ्चोपादानवत् स्यात् , उपलभ्यसत्त्वाविशिष्टत्वात् , कार्य
तथा तथा गृह्यत इति सर्वमक्रमात्मकमेवेत्याह-अहिरिति । अथ कारणकाले कार्याणां कारणत्वादेव भेदेनानुपलभ्यत्वे 20 सत्त्वे च खपुष्पमपि सत् कारणञ्च स्यादनुपलभ्यत्वात् कार्यवदिति समाधत्ते-तदप्यसदिति । कारणकाले कार्य यदि कारणात्मत्वादनुपलभ्यत्वेऽपि सत् स्यात्तर्हि खपुष्पमपि सत् स्यादिति भावः । कारणासत्त्वकार्यसत्त्वयोरङ्गीकारे कार्यसत्त्ववैलक्षण्यात् पर्यवसितमाह-ततश्चेति । अथैवमिति अनुपलभ्यत्वात् कार्यवत् खपुष्पस्य सत्त्वं नेष्यते कार्यसत्त्ववलक्षण्यात् कारणमसदेवेष्यते खपुष्पवदित्यर्थः । इत्थं कार्यकारणयोरनुपादानसिद्धत्वमभ्युपेत्य विचारः कृतः, अथ तदनभ्युपगम्य विचारः क्रियते-यथा कारणमिति । कारणमसत् कार्य सदिति भङ्गस्याश्रितत्वेनानुपादानसिद्धस्य कारणस्यासत्त्वेन 30 कार्यस्यानुपादानसिद्धत्वेऽसत्त्वं प्रसज्यतेत्याशयेनाह-असत्त्वापत्तिभयादिति । एवं तर्हि सत्त्वस्योपादानसिद्धत्वसहचरित. वात् कारणे उपादानसिद्धत्वविरहे सत्त्वमपि न भवेदित्याशयेनाह-उपादानसिद्धत्वेति । तदतुल्येति, तदेव भङ्गचक्र
wwwwwwwww
सि.क.तसादनु०
Jain Education International 2010_04
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002585 |
| Book Title | Dvadasharnaychakram Part 2 |
| Original Sutra Author | Mallavadi Kshamashraman |
| Author | Labdhisuri |
| Publisher | Chandulal Jamnadas Shah |
| Publication Year | 1951 |
| Total Pages | 350 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 25 MB |