Dvadasharnaychakram Part 2

SR No.: 002585
Original Sutra Author: Mallavadi Kshamashraman
Author: Labdhisuri
Publisher: Chandulal Jamnadas Shah
Publication Year: 1951
Total Pages: 350
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari & Philosophy
File Size: 25 MB

Page 194

आदिकत्वम् ]
म्यायागमानुसारिणीव्याख्यासमेतम्
ર
तस्मादात्मा करणयुक्तः कर्मत्वेनादिकरः, तदपि च कर्म आदिकरम्, बाह्यमपि घटा
दिर्क सर्वमादिकरम् ।
wwwwwwww
( तस्मादिति ) तस्मादात्मा करणयुक्तः कर्मत्वेनादिकरः, पूर्ववत् प्रयोजनपरमार्थत्वात् भवितृत्वस्य, किमात्मैवाऽऽदिकर : ? नेत्युच्यते तदपि च कर्माऽऽदिकरम् - तदपि च ज्ञानावरणादिकर्मग्रहणयोग्य मौदारिकादिशरीरभेदादिविपाकं पुद्गलम्, किं भवति ? नरनरकदेव तिर्यग्गतिसङ्ग्रहभवनवास्यादिनैक- 5 प्रभेदसर्वात्मशरीराणां तत्सम्बद्धात्मनां वाऽऽदिकरं भवति, यथोक्तं 'जीवपरिणामहेउं कम्मत्ता पोग्गला परिणमंति । पोग्गलकम्मणिमित्तं जीवोवि तहेव परिणमई' ॥ [ प्रज्ञा-टी- पृष्ठ. ४५५ ] इति, न केबलमाध्यात्मिकमेवादिकरम्, किं तर्हि ? बाह्यमपि घटादिकं सर्वमादिकरम् ।
1
विपर्ययेणापि भावयितुकाम आह—
AAAAAA
यथा चात्माऽकर्मणां कर्मत्वेनादिकरस्तथा प्राक् पश्चादपि कर्माssदिकरम्, तदादि- 10 स्वादात्मनः तथाऽभिव्यक्तेस्तत्प्रयुक्तत्वाच्च, आदित्योदयादित्ववत् । तत्प्रयुक्तं कर्म, आत्मैव म कर्मभूतः आदित्योदयादित्ववदित्यत्रोच्यते, को वा ब्रवीति न कर्मभूतोऽसौ, कर्माणि 'वात्मभूतानि नेति, आत्मापि कर्म भवति, कर्माप्यात्मा भवति तथाविधोपयोगगतेस्तत्प्रयुक्तत्वादित्यादिभिर्हेतुभिः, तस्मात् सर्वसर्वात्मकत्वात् कोऽन्य ईश्वरः, का वाऽन्या प्रकृतिरिति ।
यथा चात्माsकर्मणामित्यादि पूर्ववत् सचोद्यपरिहारं गतार्थम् यावत् को मा ब्रवीति ॥५ स कर्मभूतोऽसौ कर्माणि चात्मभूतानि नेति, तथाविधोपयोगगते स्तत्प्रयुक्तत्वादिभिर्हेतुभिः, तस्मात् सर्वसर्वात्मकत्वात् कोऽन्य ईश्वरः, का वाऽन्या प्रकृतिरिति ।
"
www.w
इतश्चान्योन्यादिकरता कर्मकर्मिणोः, अचेतनज्ञानावरणकर्मप्रयुक्तत्वादात्मनः ।
( इतश्चेति ) इतश्चान्योन्यादिकर्रता, आदिकरत्वात् कर्मकर्मिणोः सर्व सर्वात्मकतेति, कारणमाहइ-अचेतनज्ञानावरणेत्यादि, अचेतनानि ज्ञानदर्शनावरणवेद्यमोहायुर्नामगोत्रान्तरायाख्यानि 20 कामाह-स्नेहाभ्यक्तस्येति । तस्मादिति, तथाविधोपयोगप्राप्तेः कायवाङ्मनः कर्मयोगात् पुद्गलानां कर्मत्वेनादिकर इत्यर्थः । तस्यैव कर्तृत्वमित्याह - पूर्ववदिति, यो हि प्रयोजयति परमार्थतः स कर्त्ता भविता, भूकृञः सर्वधात्वर्थत्वात् न प्रयोज्यः कर्त्ता भविता भवति, य आदिकरः स कर्त्ता यश्च कर्त्ता स भवतीति भावः । कर्मणोऽप्यादिकरत्वमाह - किमात्मैवेति । ज्ञानेति, ज्ञानावरणादिकर्मग्रहणयोग्यं पुद्गलमंत्र कर्मपदेन ग्राह्यम्, यत् औदारिक वैक्रियादिशरीराऽऽनपानादिरूपेण भवतीति भावः । तत् केषामादिकरमित्यत्राह - नरनारकेति नरादिगतीनां सङ्ग्रहो येषु भवनवास्याद्यनेकप्रमेदसर्वात्मशरीरेषु तेषां 25 तथाविधशरीराणां तदैक्यतया तत्सम्बद्धात्मनां वाऽऽदिकरमित्यर्थः । जीवकर्मणोरन्योन्यादिकरत्वे प्रमाणं दर्शयति- जीवपरिणामहेउं इति । न केवलमाध्यात्मिका एव कर्मपुद्गला आदिकराः, अपि तु बाह्यमपि सर्वमित्याह-न केवलमिति । आत्मकर्मणोरन्योन्यादिकरत्वं साधयति-यथा चेति, तदेव कर्मैवादिर्यस्याऽसावात्मा तद्भावात्तदादित्वादात्मनः, कर्मणैव हि आत्मा भवति, अन्यथा तस्याभिव्यक्तिनैव स्यात्, उदयस्याभावे आदित्यस्यानभिव्यक्तेरुदय एवादित्यस्य यथाऽऽदिकर - स्तथाऽऽत्मनोपि कर्म, एवमपि आत्मप्रयुक्तमेव कर्म प्रसक्तं नात्मा कर्मरूप इति कथं सर्व सर्वात्मकमित्याशङ्कते - तत्प्रयुक्तं 30 कर्मेति । कर्मात्मनोरुभयोरप्यन्योऽन्यरूपतामाह- को वा ब्रवीतीति । पुनरन्योऽन्यादिकरत्वं साधयति - इतश्चेति ।
१ सि. क. घटादिकरं सर्वादि० । २ सि. क. ० न्योऽन्यादिकारितादिकरत्वात् । ३ सि. क. 'त्यादि, अचेतनानभिज्ञानावर पोत्यादि ।