________________
चतुर्दशमिषुकारीयाध्ययनम्
४२९ "यदि पुत्राद् भवेत् स्वर्गो दानधर्मो न विद्यते । मुषितस्तत्र लोकोऽयं दानधर्मो निरर्थकः ॥१॥ बहुपुत्रा दुली गोधा ताम्रचूडस्तथैव च ।
तेषां च प्रथमं स्वर्गः पश्चाल्लोको गमिष्यति" ॥२॥ ततः को नाम ? न कश्चिदित्यर्थो यस्ते तवानुमन्येत शोभनमिदमित्यनुजानीयात् 'सविवेकः' इति गम्यमेतद्वेदाध्ययनादित्रयमिति ॥१२॥
चतुर्थोत्तरमाहखणमित्तसोक्खा बहुकालदुक्खा पगामदुक्खा अनिकामसोक्खा । संसारमुक्खस्स विपक्खभूया खाणी अणत्थाण उ कामभोगा ॥१३॥
व्याख्या-क्षणमात्रं सौख्यं येषु ते तथा, बहुकालं नरकादिषु दुःखं शारीरादि येभ्यस्ते तथा । तथा प्रकाममतिशयेन दुःखं येभ्यस्ते तथा, अनिकामसौख्या अप्रकृष्टसुखाः संसारान्मोक्षो वियोगो यस्मात् संसारमोक्षो मुक्तिरित्यर्थस्तस्य विपक्षभूतास्तत्प्रतिबन्धकतया प्रतिकूलाः । यतः खानिराकरोऽनर्थानामैहिक-प्रेत्यदुःखरूपाणां 'तुरेवार्थे' के ? इत्याह-कामभोगा उक्तरूपाः ॥१३।।
अनर्थखानित्वमेव स्पष्टयितुमाहपरिव्वयंते अनियत्तकामे अहो य राउ परितप्पमाणे । अन्नप्पमत्ते धणमेसमाणे पप्पोति मच्चुं पुरिसे जरं च ॥१४॥ इमं च मे अस्थि इमं च नत्थि इमं च मे किच्च इमं अकिच्चं । तं एवमेवं लालप्पमाणं हरा हरंति त्ति कहं पमाए ॥१५॥
अनयोर्व्याख्या-परिव्रजन् विषयसुखार्थमितस्ततो भ्राम्यन्ननिवृत्तकामोऽनुपरतेच्छ: सन् 'अहो य राउ'त्ति आर्षत्वादह्नि रात्रौ च परितप्यमानस्तत्प्राप्त्यर्थं समन्ताच्चिन्ताग्निना दह्यमानः । 'अन्नप्पमत्ते'त्ति अन्येषां स्वजनादीनामर्थे प्रमत्तस्तत्कृत्यासक्तचेता धनमेषयन् विविधोपायैर्गवेषयमाणः । 'पप्पोति'त्ति प्राप्नोति मृत्यु पुरुषो जरां च वयोहानिरूपाम् ।। किञ्च इदं च मेऽस्ति धान्यादि, इदं च मे नास्ति हेमादि । इदं च मे कृत्यं गृहादि, इदं चाकृत्यमारब्धमपि वाणिज्यादि कर्तुं नोचितम् । तं पुरुषमेवमेव वृथैव लालप्यमानमत्यर्थं वदन्तं हरन्त्यपनयन्तयायुरिति हरा दिन-रजन्यादयो व्याधिविशेषा वा हरन्ति जन्मान्तरं नयन्तीत्यस्माद् हेतोः कथं प्रमादः प्रक्रमाद् 'धर्मे कर्तुमुचितः' इति शेष इति गाथाद्वयार्थः ॥१४-१५॥
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
