________________
३८५
द्वादशं हरिकेशीयमध्ययनम्
"न शुद्राय मतिं दद्यान्नोच्छिष्टं न हविःकृतम् ।
न चास्योपदिशेद् धर्मं न चास्य व्रतमादिशेत्" ॥१॥ अतो न तु नैव वयमीदृशमन्न-पानं दास्यामस्तुभ्यम्, किमिह स्थितोऽसीति ? ॥११॥
यक्षः प्राहथलेसु बीयाइं ववंति कासया तहेव निन्नेसु य आससाए ।
एयाए सद्धाइ दलाहि मज्झं आराहए पुन्नमिणं खु खेत्तं ॥१२॥
व्याख्या-स्थलेषूच्चभूभागेषु बीजानि मुद्गादीनि वपन्ति रोपयन्ति कर्षकाः कृषीवलास्तथैव निम्नेषु नीचभूभागेषु 'आससाए'त्ति आशंसयातिवृष्टौ स्थलेषु फलावाप्तिरल्पायां च तस्यां निम्नेष्वित्येवंरूपया । 'एयाइ'त्ति एतया कर्षकाशंसातुल्यश्रद्धया वाञ्छया 'दलाहि'त्ति ददध्वं मह्यम् । कोऽभिप्रायः ? यद्यपि भवतामात्मनि निम्नोपमबुद्धिर्मयि तु स्थलताधीस्तथापि मह्यमपि दातुमुचितम् । अथ स्यादेवं दत्तेऽपि न फलावाप्तिरित्याह-आराधयेदेव साधयेदेव 'खुरेवार्थे' पुण्यं शुभमिदं मल्लक्षणं क्षेत्रं दानस्थानं पुण्यप्ररोहहेतुत्वादिति ॥१२॥
यक्षोक्तौ ते पुनराहुःखित्ताणि अम्हं विइयाणि लोए जहिं पकिन्ना विरुहंति पुन्ना ।
जे माहणा जाइ-विज्जोववेया ताई तु खेत्ताइं सुपेसलाइं ॥१३॥
व्याख्या-क्षेत्राणि दानक्षेत्राणि अस्माकं विदितानि ज्ञातानि 'वर्तन्ते इति गम्यम्'। लोके 'जहिं' ति वचनव्यत्ययाद् येषु क्षेत्रेषु प्रकीर्णानि दत्तान्यशनादीनि विरोहन्ति जन्मान्तरोपस्थानतः प्रादुर्भवन्ति पूर्णानि सर्वाणि । स्यादेतदहमपि तन्मध्यवर्येव स्यामित्याशङ्क्याह-ये ब्राह्मणा जातिश्च ब्राह्मणरूपा, विद्या चतुर्दशविद्यास्थानात्मिका ताभ्यामुपेताः सहितास्तान्येव क्षेत्राणि सुपेशलानि शोभनानि, न तु भवादृशानि शूद्रजातीयानि वेदविद्याबहिष्कृतत्वाद् । उक्तञ्च
"सममश्रोत्रिये दानं द्विगुणं ब्राह्मणब्रुवे ।
सहस्त्रगुणमाचार्ये अनन्तं वेदपारगे" ॥१॥॥१३।। यक्षोऽवदत्
कोहो य माणो य वहो य जेहिं मोसं अदत्तं च परिग्गहं च । ते माहणा जाइ-विज्जाविहीणा ताई तु खेत्ताई सुपावयाइं ॥१४॥ व्याख्या-क्रोधश्च मानश्च 'चशब्दान्माया-लोभौ च' वधश्च येषामिति
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
