________________
अष्टमं कापिलीयमध्ययनम्
२८३ व्याख्या-इह जीवितमसंयमजीवितमनियम्य तप:क्रियादिनाऽनियन्त्र्य प्रभ्रष्टाश्च्युताः समाधियोगेभ्यश्चित्तस्वास्थ्यप्रधानकायादिव्यापारेभ्यः अनियन्त्रितात्मनां हि पदे पदे तद्भशसम्भव इति ते पूर्वोक्ताः कामभोगेषु रसेषु च गृद्धा उपपद्यन्ते जायन्ते आसुरे काये असुरसम्बन्धिनि निकाये । एवंविधाः किञ्चिदनुष्ठानं कुर्वाणा अप्यसुरेष्वेवोत्पद्यन्ते इति भावः ॥१४॥ ततश्च्युताः किमाप्नुवन्तीत्याह
तत्तो वि य उवट्टित्ता संसारं बहुं अणुपरियडंति ।
बहुकम्मलेवलित्ताणं बोही होइ सुदुल्लहा तेसिं ॥१५॥ व्याख्या-ततोऽपि चासुरनिकायादुद्वृत्त्य निःसृत्य संसारं चतुर्गतिरूपं बहुं विपुलं बहुप्रकारं वा चतुरशीतियोनिलक्षतया 'अणुपरियडंति'त्ति अनुपर्यटन्ति सातत्येन पर्यटन्तीत्यर्थः । किञ्च बहुकर्मलेपलिप्तानां बोधिः प्रेत्य जिनधर्मावाप्तिर्भवति सुदुर्लभा तेषां ये लक्षणादि प्रयुञ्जतेऽत उत्तरगुणाराधनायां यतितव्यमिति भावः ॥१५॥ लोभाकुलस्यात्मनो दुष्पूरतामाह
कसिणं पि जो इमं लोगं पडिपुन्नं दलेज्ज इकस्स ।
तेणावि से न तुसिज्जा इइ दुप्पूरिए इमे आया ॥१६॥ व्याख्या कृत्स्नमपि सम्पूर्णमपि यः सुरेन्द्रादिरिमं प्रत्यक्षं लोकं परिपूर्णं धनधान्यादिभृतं 'दलेज्ज'त्ति दद्यात् । किं बहुभ्यो नेत्याह-'इक्कस्स' त्ति एकस्मै कस्मैचिदाराधकाय तेनापि धनादिभृतलोकदायकेन हेतुना 'से' त्ति स न सन्तुष्येन्न हृष्येत्, को भावो ममैतावद् ददताऽनेन परिपूर्णता कृतेति न तुष्टिमाप्नुयात् । उक्तञ्च
“न वह्निस्तृण-काष्ठेषु नदीभिर्वा महोदधिः ।
न चैवात्माऽर्थसारेण शक्यस्तर्पयितुं क्वचित्" ॥१॥ इत्येवमर्थे एवमुक्तन्यायेन दुःखेन पूरयितुमशक्यो दुष्पूरकोऽयमात्मा । एतदिच्छायाः पूरयितुमशक्यत्वादिति ॥१६॥ किमिति न सन्तुष्यतीत्याह
जहा लाहो तहा लोहो लाहा लोहो पवड्डई ।
दोमासकयं कज्जं कोडीए वि न निट्ठियं ॥१७॥ व्याख्या-यथा लाभोऽर्थावाप्तिस्तथा लोभो भवतीति शेषः । किमित्येवमित्याह-लाभाल्लोभः प्रवर्धते । यथा तथेत्यत्र वीप्सा गम्यते ततो यथा यथा लाभस्तथा तथा
JainEducation International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
