________________
२६६
उत्तरज्झयणाणि-१ व्याख्या—येषां तु पुनर्विपुला निःशङ्कितत्वादिसम्यक्त्वाचाराणुव्रत-महाव्रतादिविषयत्वेन विस्तीर्णा शिक्षा ग्रहणासेवनारूपाऽस्तीति गम्यम् । मौलिकं मूलधनमिव मानुषत्वं ते 'अइच्छिय'त्ति अतिक्रम्योल्लङ्घ्य शीलवन्तः सदाचाराणुव्रतादिमन्तः । सह विशेषेणोत्तरोत्तरगुणप्रतिपत्तिलक्षणेन वर्तन्ते इति सविशेषाः । अत एवादीनाः परीषहोपसर्गादिसम्भवेऽपि न दैन्यभाजो यान्ति देवत्वं देवभावं साम्प्रतं विशिष्टसंहननाभावान्मुक्त्यभावाद् देवत्वमुक्तमिति ॥२१॥ उपदेशमाह
एवमद्दीणवं भिक्खु अगारिं च वियाणिया ।
कहन्नु जिच्चमेलिक्खं जिच्चमाणो न संविदे ? ॥२२॥ व्याख्या-एवममुना न्यायेन लाभान्वितमदैन्यवन्तं भिक्षु यतिमगारिणं गृहस्थं च विज्ञाय विशेषेण तथाविधशिक्षावशाद् देवमनुजगतिगामित्वलक्षणेनावबुध्य यतमान इति शेषः । कथं कथञ्चिदित्यर्थो नुर्वितर्के 'जिच्चं'ति सूत्रत्वाज्जीयेत हार्येत विवेकी कषायोदयादिभिरिति गम्यम् । 'एलिक्खंति कथं च ईदृक्षं देवत्वलक्षणं लाभं जीयमानो हार्यमाणः कषायादिभिः 'न संविदे'त्ति प्राकृतत्वान्न संवित्ते न जानीते ? यथाऽहमेभिर्जीय इति । अपि तु जानीत एव ज्ञपरिज्ञया प्रत्याख्यानपरिज्ञया च संविदानश्च यथा देवगतिरूपं लाभं न जीयेत कषायादिभिस्तथा यतेतेति भावः ॥२२॥ समुद्रदृष्टान्तमाह
जहा कुसग्गे उदगं समुद्देण समं मिणे ।
एवं माणुस्सगा कामा देवकामाण अंतिए ॥२३॥ व्याख्या-यथा कुशाग्रे दर्भकोटावुदकं जलं समुद्रेण तात्स्थ्यात् तद्यपदेश इति समुद्रजलेन समं तुल्यं मिनुयात् परिच्छिन्द्यात् । तथा किमित्याह-एवं मानुष्यकाः कामा देवकामानामन्तिके पार्वे कृता इति शेषः । को भावो यथाऽज्ञः कुशाग्रे जलबिन्दुमालोक्य समुद्रवन्मन्यते तथा मूढश्चक्रवर्त्यादिकामान् देवकामोपमान् मन्यते तत्त्वतस्तु कुशाग्रोदबिन्दुसमुद्रवन्मनुष्यदेवकामानां महदन्तरमिति ॥२३॥ निगमयन्नुपदेशमाह
कुसग्गमित्ता इमे कामा सन्निरुद्धंमि आउए ।
कस्स हेउं पुरा काउं जोगक्खेमं न संविदे ॥२४॥ व्याख्या-कुशाग्रस्थजलबिन्दुमात्रा दर्भाग्रबुद्बुदतुल्या इमे प्रत्यक्षाः कामा
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
