________________
सप्तममौरभ्रीयमध्ययनम्
२६५ एवं जियं सपेहाए तुलिया बालं च पंडियं ।
मूलियं ते पवेसंति माणुसं जोणिमिति जे ॥१९॥ व्याख्या-एवमुक्तनीत्या जितं लोलतया शाठ्येन च देवत्वमनजत्वे हारितं बालं संप्रेक्ष्य सम्यगालोच्य । तथा तोलयित्वा गुणदोषवत्तया परिभाव्य बालं चास्य भिन्नक्रमत्वात् पण्डितं च तद्विपरीतमर्थान्मनुष्यदेवगतिगामिनम् । तथा च मौलिकं मूलधनं ते प्रवेशयन्ति मूलप्रवेशकवणिक्तुल्यास्त इत्याशयः । ये मानुषीं योनिमायान्त्यागच्छन्ति बालत्वत्यागेन पण्डितत्वमासेवमाना इति ॥१९॥ यथाऽथ मानुषर्षी योनमायान्ति तथाऽऽह
वेमायाहिं सिक्खाहिं जे नरा गिहि सुव्वया ।
उर्विति माणुसं जोणिं कम्मसच्चा हु पाणिणो ॥२०॥ व्याख्या-विमात्राभिर्विविधपरिमाणाभिः शिक्षाभिः प्रकृतिभद्रकत्वादिरूपाभिरुक्तं चौपपातिकोपाङ्गे
"चउहि ठाणेहिं जीवा मणुयाउयं बंधंति तं जहा ।
पगइभद्दयाए, पगइविणीययाए, साणुक्कोसयाए अमच्छरियाए त्ति" ॥ ये नरा गृहिणः सुव्रताः सत्पुरुषव्रता देवगतिहेतुश्रुतोक्तव्रतपालनस्यासत्त्वात् ते हि प्रकृतिभद्रकत्वाद्यभ्यासाद् विपद्यपि न विषीदन्ति, सदाचारं नोल्लङ्घन्ते । यतः
"विपद्युच्चैः स्थेयं पदमनुविधेयं हि महतां, प्रिया न्याय्या वृत्तिर्मलिनमसुभङ्गेऽप्यसुकरम् । असन्तो नाभ्यर्थ्याः सुहृदपि न याच्यस्तनुधनः;
सतां केनोद्दिष्टं विषममसिधाराव्रतमिदम्" ॥१॥ ते किं स्युरित्याह-उपयान्ति मानुषीं योनि सत्यान्यवन्ध्यफलानि कर्माणि ज्ञानावरणीयादीनि येषां ते सत्यकर्माणः । प्राकृतत्वात् कर्मशब्दस्य प्राग् निपातः कर्मसत्या हुर्यस्मात् प्राणिनो निरुपक्रमकर्मापेक्षमिदमिति ॥२०॥ लब्धलाभोपनयमाह
जेसिं तु विउला सिक्खा मूलियं ते अइच्छिया ।
सीलवंता सविसेसा अदीणा जंति देवयं ॥२१॥ १. चतुर्भिः स्थार्जीवा मनुजायुर्बध्नन्ति तद् यथा
प्रकृतिभद्रतया प्रकृतिविनीततया, सानुक्रोशतया, अमत्सरितयेति ।
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
