________________
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड-१, गाथा-९
तस्मात् परस्पर निरपेक्षवृत्तिकद्रव्यपर्याययोरभासमानत्वाद् द्रव्यार्थिक इति नयो नियमशुद्धजातीयो नियमन-निष्टायेन विशेषविनिर्मुक्तो नास्ति । न च पर्यायार्थिकोऽपि नाम कष्टिान्नयो निष्टायेन सत्ताविरहितः, विषयाभावेन विषयिणोऽप्यभावात् । किन्तु भजनया विवक्षया एव विशेषः ‘इदं द्रव्यमयं पर्यायः' इत्ययं भेदः ।
इदं समीक्ष्यम् - कस्मिंचिदपि वस्तुनि पर्यायरहितं केवलं द्रव्यं द्रव्यरहितप्टा केवल: पर्यायः न संभवति । किन्तु वस्तुजातमपेक्षाविशेषेण सामान्यमपेक्षाविशेषेण च विशेषम् । ततो द्रव्यास्तिकनयस्य विषयः पर्यायास्तिकनयविषयस्पर्शेण पर्यायास्तिकनयस्य च विषयो द्रव्यास्तिकनयविषयस्पर्शेण रहितो नैव संभवति । तथापि तत्र यो नययोर्भेदः क्रियते तस्य कारणं वक्तृविवक्षैव । विशेषरूपमुपसर्जनीकृत्य प्रधानीकृतसामान्यरूपो द्रव्यास्तिकनयः कथ्यते, तथा सामान्यं गौणीकृत्य प्रधानीकृतो विशेषभावः पर्यायास्तिकनय उच्यते ।।९।।
गाथा:
छाया:
અવ. વિવલાથી જ બંને નયોનો ભેદ –
दव्वढिओ त्ति तम्हा नत्थि णओ नियमसुद्धजाईओ । ण य पज्जवढिओ णाम कोइ भयणाय उ विसेसो ।। ९ ।। द्रव्यार्थिकः इति तस्मात् नास्ति नयो नियमशुद्धजातीयः ।
न च पर्यायार्थिको नाम कश्चिद् भजनया तु विशेषः ।।९।। अन्वयार्थ : तम्हा = तेथी, नियमसुद्धजाईओ = निश्ययथा शुद्धातीय (पोतनाथी
मिननयन विषयथी २डित) त्ति दवट्ठओ = मेवो द्रव्यास्ति णओ = नय नत्थि = नथी. य = भने सुद्धजाईओ = शुद्ध प्रानो पज्जवढिओ = पर्यायाति णाम = नमन (५५) कोइ = ई नय
ण = नथी. भयणाय उ = विक्षuथी ४ विसेसो = विशेषता-ह. ગાથાર્થ તેથી, નિશ્ચયથી શુદ્ધજાતીય એવો દ્રવ્યાસ્તિકનય નથી અને પર્યાયાસ્તિક નામનો કોઈ નય પણ શુદ્ધજાતીય નથી. ખરેખર, વિવક્ષાથી જ ભેદ છે. (પોતાનાથી ઈતરનયના વિષયને નહિ સ્પર્શનાર नयने शुद्धतीयनय उपाय छे.) (८)
___ Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
