________________
२६०
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड-३, गाथा-६८
केवलयोनिक्रिययोरशेषकर्मक्षयलक्षणफलानिवर्तकत्वं प्रदर्शयन्नाह -
णाणं किरियारहियं किरियामेत्तं च दो वि एगंता ।
असमत्था दाएउं जम्म-मरणदुक्ख मा भाई ।।६८।। क्रियारहितं ज्ञानं ज्ञानरहितं क्रियामात्रं च द्वावपि एकान्ती, तस्माद् ‘जन्ममरणदुःखेभ्यो मा भैषीः' इति दर्शयितुमसमर्थो ।
इदं ध्येयम् - पूर्वगाथायां क्रियया सह ज्ञानस्यावश्यकता दर्शयित्वाऽस्यां गाथायां क्रियाज्ञानोभययोरावश्यकता दर्शयति । क्रियारहितं ज्ञानं ज्ञानरहिता वा क्रिया द्वावपि एकान्तस्वरूपौ, यावञ्च तौ द्वौ परस्परसापेक्षसमुदितपक्षरूपौ न भवेतां तावद् भवदुःखेभ्यो रक्षितुं न समर्थों, यदा चौक्तस्वरूपौ भवेतां तदैव मोक्षं दातुं समर्थौ भविष्यतः ।।६८ ।। અવ. “એકલા જ્ઞાન અને એકલી ક્રિયા મોક્ષ આપવા માટે અસમર્થ છે તે જણાવતાં કહે છે गाथा : णाणं किरियारहियं किरियामेत्तं च दो वि एगंता ।
असमत्था दाएउं जम्म-मरणदुक्ख मा भाई ।।६८।। ज्ञानं क्रियारहितं क्रियामात्रं च द्वावपि एकान्तौ ।
असमर्थो दर्शयितुं जन्म-मरणदुःखेभ्यो मा भैषीः ।।६८ ।। अन्वयार्थ : किरियारहियं = उियाति णाणं = न च = अने किरिया
मेत्तं = मात्र या दो वि = घने ५४ एगंता = त३५. दाएउं = तेथी, ४un भाटे असमत्था = असमर्थ छ , जम्म
मरण दुक्ख = '४न्म अने भ२४ाना पोथी मा भाई = 3२ नलि.' ગાથાર્થઃ ક્રિયા વિનાનું જ્ઞાન અને જ્ઞાનશૂન્ય માત્ર ક્રિયા એ બન્ને એકાંતસ્વરૂપ હોવાથી જીવને આ જણાવવા માટે અસમર્થ છે કે, “હે જીવ! જન્મ અને મૃત્યુના દુ:ખોથી તું ડર નહિ.'
તાત્પર્યાર્થ : પાછલી ગાથામાં ક્રિયા સાથે જ્ઞાનનું આવશ્યકપણું બતાવ્યું છે અને આ ગાથામાં જ્ઞાન અને ક્રિયા બન્નેનો સમન્વય સાધવા અનેકાંતદૃષ્ટિનો ઉપયોગ કરવાની સૂચના કરવામાં આવી છે.
छाया :
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
