________________
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड-३, गाथा-५८
२४७
हेतुविषयोपनीतं हेतुविषयतया - हेतुज्ञानजन्यानुमितिविधेयतयोपनीतम्-उपन्यस्तं साध्यधर्मिलक्षणं वस्तु पूर्वपक्षवादिना यथा वचनीयमितरधर्मनिरपेक्षतया प्रतिपाद्यं परो प्रतिपक्षवादी निवर्तयति दूषयति । किन्तु यदि पुरिल्ल: पूर्वपक्षवादी तत् साध्यधर्मिलक्षणं वस्तु तथा द्वितीयधर्मसापेक्षतया अदर्शयिष्यत ततोऽसौ केन वादिनाऽजेष्यत, न केनापीत्यर्थः ।
इदं दृश्यम् - यदि वादी हेतुसाध्यविषयमेकान्ततया योजयेत् तर्हि प्रतिवादी तद्दोषानुक्त्वा साध्यं दूषयति, तस्मात् पराजयो भवेत् । किन्तु यदि स्वसाध्यमनेकान्ततया निरूपयेत् तदा प्रतिपादी दोषान् दर्शयितुं न समर्थः, तेन जयो भवेत् । ततो वादे वादिनाऽनेकान्तदृष्ट्यैव साध्योपन्यासः करणीयः ।।५८ ।।
અવ. “એવું જ સાધ્ય સિદ્ધ કરવા ગ્રહણ કરવું કે જે સાધ્યનું અનુમાન કરતાં વાદી કોઈ દોષ આપી नश' ते ४५udi छ - गाथा : हेउविसओवणीअं जह वयणिज्जं परो नियत्तेइ ।
जइ तं तहा पुरिल्लो दाइंतो केण जिव्वंतो ।।५८।। हेतुविषयोपनीतं यथा वचनीयं परो निवर्त्तयति ।
यदि तत् तथा पुरिल्लोऽदर्शयिष्यत केन अजेष्यत ।।५८ ।। अन्वयार्थ : पूर्वपक्षी 43 जह = d शत (त थी निरपेक्ष शत) हेउविस
ओवणीयं = उतुन विषय५५uथी २४ सये वयणिज्जं = विषयने परो = प्रतिपाही नियत्तेइ = दूषित जरी श छ. जइ = ५४ हो, पुरिल्लो = पूर्वपक्षी तं = ते तुन विषयने तहा = सापेक्ष शत. दाइंतो = २४ या डोत तो केण = 43 जिव्वंतो = ती
શકાત? ગાથાર્થ પોતાનાથી ઈતરધર્મથી નિરપેક્ષ રીતે રજૂ કરાયેલા હેતુના વિષયને પ્રતિવાદી દૂષણ આપી શકે છે. પણ જો ઇતરધર્મને સાપેક્ષ રહીને વાદીએ રજૂઆત કરી હોત તો તે કોના વડે જીતાત? અર્થાત્ કોઈના વડે તે જીતી શકાય નહિ. (૫૮)
छाया:
___JainEducation International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
