________________
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड - ३, गाथा- ४९
એ બન્ને દૃષ્ટિઓને અનેકાંતદૃષ્ટિથી રજૂ કરતાં જૈનદર્શન કહે છે કે, આત્મા આદિ તત્ત્વોમાં નિત્યત્વ છે પણ તે દ્રવ્યાસ્તિક દૃષ્ટિએ; અને આત્મામાં અનિત્યત્વ પણ છે પરંતુ તે પર્યાયાસ્તિક દૃષ્ટિએ.
જૈનદર્શને દરેક પદાર્થોને દ્રવ્યાસ્તિક અને પર્યાયાસ્તિક સ્વરૂપ બંને દૃષ્ટિએ રજૂ કર્યા છે. તે પૈકી માત્ર એક જ દ્રષ્ટિકોણથી પદાર્થને એકાંતે એક જ સ્વરૂપ માનવું તે મિથ્યાત્વ છે અને ४ पर समय छे. (४८)
द्रव्यार्थिक-पर्यायार्थिकनयद्वयावलम्बिनो वैशेषिकमतस्यापि येन कारणेन मिथ्यात्वं तन्निरूपयन्नाह -
दोहि वि एहि णीअं सत्थमुलूएण तह विमिच्छत्तं । जं सविसअप्पहाणत्तणेण अण्णोण्णनिरवेक्खा ।।४९ ।।
उलूकेन वैशेषिकशास्त्रप्रणेत्रा कणादर्षिना द्वाभ्यामपि द्रव्यार्थिक-पर्यायार्थिकनयाभ्यां शास्त्रं नीतं रचितम्, तथापि तद् शास्त्रं मिथ्यात्वम्, यद् यस्माद् द्वावपि नयौ स्वविषयप्रधानत्वेन स्वेतरनयविषयनिरपेक्षस्वविषयज्ञापकतयाऽन्योन्यनिरपेक्षौ परस्परनिरपेक्षौ ।
इदं निरीक्ष्यम् - यथा परस्परनिरपेक्षैकैकनयावलम्बिनोः साङ्ख्य-सौगतमतयोर्मिथ्या-त्वम् तथा स्वस्वविषयप्रधानत्वेन परस्परनिरपेक्षोभयनयं गृह्णतो वैशेषिकनयस्यापि मिथ्यात्वमेव । एकनयं गृह्णातूभयनयं वा गृह्णातु किन्तु यदि निरपेक्षतया तर्हि तन्मिथ्यारूपमेव ।।४९ ।। અવ. પરસ્પર નિરપેક્ષ એકનયને અનુસરનારા સાંખ્યમત અને બુદ્ધમત ભલે મિથ્યારૂપ થાઓ પણ બંને નયને અનુસરનારા વૈશેષિકમત મિથ્યા કઈ રીતે ? તે જણાવતાં કહે છે
गाथा :
छाया :
२३३
Jain Education International 2010_02
-
दोहि वि एहि णीअं सत्थमुलूएण तह वि मिच्छत्तं । जं सविसअप्पहाणत्तणेण अण्णोण्णनिरवेक्खा ।।४९ ।।
द्वाभ्यापि नयाभ्यां नीतं शास्त्रमुलूकेन तथापि मिथ्यात्वम् । यत् स्वविषयप्रधानत्वेन अन्योन्यनिरपेक्षौ ।। ४९ ।।
अन्वयार्थ : उलूएण (भे 3) शाहऋषि वडे दोहि वि = ने पए। एहि नयो वडे सत्थं = शास्त्री णीअं = २थना राई, तहवि = तो पा मिच्छत्तं = ( ते शास्त्र) भिथ्यास्व३५ छे. जं = अरए } सविसअप्प -
For Private & Personal Use Only
=
www.jainelibrary.org
