________________
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड-३, गाथा-४७
२३१
छाया:
इदं भाव्यम् - अनन्तधर्मात्मकस्य वस्तुनो य एकदेशस्तस्य यदवधारणं स नयः । स एव । च वचनमार्ग उच्यते । यावन्तप्टा वचनमार्गास्तावन्त एव नयवादाः उच्यन्ते । तत्र यावन्ता वचनमार्गा इतरांशसापेक्षास्तावन्तः परिशुद्धनयवादरूपास्तावन्त एव स्वसमयरूपा यावत्, यावन्तष्टा वचनमार्गा इतरांशनिरपेक्षास्तावन्तोऽपरिशुद्धनयवादरूपाः, यावन्तष्टा तादृश नयवादास्तावन्त एव परतीर्थिकाः, यतस्तेषां स्वेच्छाप्रकल्पितविकल्पनिबन्धनत्वात् परिमितिर्न विद्यते ।।४७।। અવ. પરસમસ્વરૂપ અપરિશુદ્ધ નયવાદ કેટલા ભેદવાળો છે ? તે જણાવતાં કહે છેगाथा: जावइया वयणपहा तावइया चेव होंति णयवाया ।
जावइया णयवाया तावइया चेव परसमया ।।४७।। यावन्तो वचनपथास्तावन्तः एव भवन्ति नयवादाः ।
यावन्तो नयवादास्तावन्त एव परसमयाः ।।४७।। अन्वयार्थ : जावइया = 20 वयणपहा = क्यनन भागा तावइया = 20
चेव = ४ णयवाया = नयाहो होंति = थाय छ. जावइया = 20 णयवाया = नयाहो तावइया चेव = ते ४
परसमया = ५२६शनी. ગાથાર્થ : જેટલા વચનોના માર્ગો છે તેટલા જ નયવાદો છે અને જેટલા નયવાદો છે તેટલા જ ५२समयोजन्यमता छे. (४७)
તાત્પર્યાર્થઃ વચનનો આધાર વક્તાના અભિપ્રાય ઉપર છે; તેથી કોઈપણ એક વસ્તુ પરત્વે જેટલા વચનપ્રકારો મળી આવે અગર તો સંભવી શકે, તેટલા જ તે વસ્તુ પરત્વે બંધાયેલા જુદા જુદા અભિપ્રાયો છે, એમ સમજવું જોઈએ. અભિપ્રાયો એટલે નયવાદો. વચનના પ્રકારો જેટલા જ નયવાદો સમજવા. એ બધા જ નયવાદો અંદરોઅંદર એકબીજાથી નિરપેક્ષ હોય, તો તે જ પરસમયો એટલે અન્યમતો છે. તેથી પરસ્પર વિરોધ કરતા કે અંદરોઅંદર નિરપેક્ષપણે પક્ષપ્રતિપક્ષપણું ધારણ કરતા જેટલા નયો હોય, તેટલા જ વાસ્તવિક રીતે પરસમયો છે; અર્થાત્ એકબીજાનું ખંડન કરતી જેટલી વિચારસરણીઓ સંભવે, તેટલાં જ તે वस्तु ५२त्व अन्यमतो सभ४वा. (४७)
____ Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
