________________
संमतितर्कप्रकरणे, काण्ड-१, गाथा-६
व्यतिरिक्तः कष्टिान्नयो विद्यते सामान्यविशेषस्वरूपविषयद्वयव्यतिरिक्तविषयान्तराभाद: द् विषयिणोऽप्यपरस्य नयान्तरस्याभाव इति प्राक् प्रतिपादितमिति ।।६।। [S.T.P.406]
___- शास्त्रवार्तासमुच्चये :
स्याद्वादकल्पलताटीकायां स्तबक ७, गाथा.१७ ननु तथापि “णामाइतियं दव्ववियस्स भावो अ पज्जवणयस्स” [वि. आ. भा. ७५] इति मङ्गलाधिकारेऽभिधाय, उपोद्धाते “भावं चिय सद्दणया सेसा इच्छंति सव्वणिक्खेवे” [वि. आ. भा. २८४७] इति वदतां भाष्यकृतां कोऽभिप्रायः ? इति चेत् ? अयमभिप्रायः - पूर्व शुद्धचरणोपयोगरूपभावमङ्गलाधिकारसंबन्धाद् नैगमादिना जलाहरणादिरूपभावघटाभ्युपगमेऽपि घटोपयोगरूपभावघटानभ्युपगमात् तथोक्तिः, पृथगनिक्षेपाच्च न प्रत्ययस्याभिधानतुल्यता । अग्रे तु व्यवस्थाधिकाराद् विशेषोक्तिः, इति 'द्रव्यार्थिकस्य नामादित्रयम्' इत्यत्र नावधारणम्, ‘पर्यवनयस्य भावः' इत्यत्र चावधारणम्, इत्यनेन स्वातन्त्र्येण नामादित्रयविषयत्वमेव द्रव्यार्थिकस्येत्यभिप्रेत्य नयान्तरेण वा पूर्वं तथोक्तिः । अत एवोक्तं तत्त्वार्थवृत्तौ-“अत्र चाद्या नामादयस्त्रयो विकल्पा द्रव्यार्थिकस्य, तथा तथा सर्वार्थत्वात्, पाप्टात्यः पर्यायनयस्य, तथापरिणतिविज्ञानाभ्याम्” इति । अत एव च
“नाम ठवणा दविए त्ति एस दव्यट्ठियस्स णिक्खेवो ।
__ भावो अ पजवट्ठि अपरूवणा एस परमत्थो ।।" [१/६] इति सम्मतिगाथायाम् । अथवा, वस्तुनिबन्धनाध्यवसायनिमित्तव्यवहारमूलकारणतामनयोः प्रतिपाद्याधुनाऽध्यारोपिता-ऽनध्यारोपितनाम-स्थापना-द्रव्य-भावनिबन्धनव्यवहारनिबन्धनतामनयोरेव प्रतिपादयन्नाहाचार्य:-इति द्वितीयावतरणिका । इति दृढतरं सुधीभिर्विभावनीयम् ।
इत्येवं बुद्धनिक्षेपो मौढ्यक्षेपोद्यतः सुधीः । तथा तथा प्रयुञ्जीत यथा संधा न बाधते ।। इति ।। १७ ।।
-: द्वादशारनयचक्रे :
आरक-८ ___ एवं चैतदित्याधुक्तार्थोपनयः । तत्र शब्दनयस्य एतद्दर्शनम्-यथार्थाभिधानमेव न्याय्यम् । लक्षणं
1- उ (संमति.) । 2-पज्जवट्ठिअस्स परूवणा (संमति.) ।
Jain Education International 2010_02
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
