Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 95

मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिा युक्तं स्थापयन्ति देवा 'मनोज्ञ' मनोऽनुकूलम् । एवमतिकान्तबालभावास्तु अग्निपक्कं गृह्णन्ति, ऋषभनाथस्तु प्रव्रज्यामप्रतिपन्नो देवोपनीतमेवाहारमुपभुक्तवान् इत्यभिहितमानुषङ्गिकमिति गाथार्थः ॥ १८९ ॥ प्रकृतमुच्यते-आह-इन्द्रेण वंशस्थापना कृता इत्यभिहितं, सा किं यथाकथञ्चित् कृता आहोस्वित् प्रवृत्तिनिमित्तपूर्विकेति, उच्यते, प्रवृत्तिनिमित्तपूर्विका, न यादृच्छिकी, कथम् - सको वंसहवणे इक्खु अगू तेण हुंति इक्खागा । जं च जहा जंमि वए जोगं कासी य तं सव्वं ॥ १९०॥
कथानकशेषम्-जीतमेतं अतीतपञ्चुप्पण्णमणागयाणं सकाणं देविंदाणं पढमतित्थगराणं वंसट्ठवणं करेत्तएत्ति, ततो तिदसजणसंपरिवुडो आगओ, कहं रित्तहत्थो पविसामित्ति महतं इक्खुलहिं गहाय आगतो । इओ य नाभिकुलकरो उस
इ, सकेण उवागतेण भगवया इक्खुलट्ठीए दिही पाडियत्ति, ताहे सकेण भणियं-भयवं! किं इक्खू अगू-भक्षयसि, ताहे सामिणा हत्थो पसारिओ हरिसिओ य, ततो सकेण चिंतियं-जम्हा तित्थगरो इक्ख अहिलसइ, तम्हा इक्खागवंसो भवउ, पुषगा य भगवओइक्खुरसं पिवियाइया तेण गोतं कासर्वति। एवं सको वंसं ठाविऊण
जीतमेतत् अतीतानागतवर्तमानानां शकाणां देवेन्द्राणां प्रथमतीर्थकराणां वंशस्थापना कर्तुमिति, सतखिदशजनसंपरिवृत मागतः, कथं रिक्तहस्तः प्रविशामोति महतीं इक्षुहिं गृहीत्वाऽऽगतः । इतश्च नाभिकुलकरो ऋषभस्वामिनाङ्कगतेन तिष्ठति, शक उपागते भगवतेक्षुयष्टौ रष्टिः पातितेति, तदा शक्रेण भणितम्-भगवन् ! किमिर्धा भक्षयसि ?, तदा स्वामिना हस्तः प्रसारितो हष्टम, ततः शक्रेण चिन्तितम्-यमात् तीर्थकर इक्षुमभिरूपति, तसाविक्ष्वाकुवंशो भवतु, पूर्वजाब भगवत इक्षुरसं पीतवन्तस्तेन गोत्रं काश्यपमिति । एवं शको वंशं स्थापयित्वा * •पकमेव. + भक्षयसि. गमो, पुणोवि-जं च जहा जंमि वए जोग्गं कासी य तं सर्वति । गाथा गतार्था, तथाऽप्यक्षरगमनिका क्रियते-तत्र 'शकों देवराडिति 'वंशस्थापने' प्रस्तुते इधुं गृहीत्वा आगतः, भगवता करे प्रसारिते सत्याह-भगवन् ! किं इक्खं अकुभक्षयसि ?, अकुशब्दः भक्षणार्थे वर्तते, भगवता गृहीतं, तेन भवन्ति इक्ष्वाका:-इक्षुभोजिनः, इक्ष्वाका ऋषभनाथवंशजा इति । एवं 'यञ्च' वस्तु यथा' येन प्रकारेण 'यस्मिन् वयसि योग्यं शक्रः कृतवांश्च तत्सर्वमिति, पश्चार्धपाठान्तरं वा 'तालफलाहयभगिणी होही पत्तीति सारवणा' 'तालफलाहातभगिनी भविष्यति पक्षीति सारवणा' किल भगवतो नन्दायाश्च तुल्यवयःख्यापनार्थमेवं पाठ इति, तदेव तालफलाहत भगिनी भगवतो बालभाव एव मिथुनकै भिसकाशमानीता, तेन च भविष्यति पलीति सारवणा-संगोपना कृतेति, तथा चानन्तरं वक्ष्यति “णंदाय सुमंगला सहिओ"। अन्ये तु प्रतिपादयन्ति -सर्वैवेयं जन्मद्वारवक्तव्यता; द्वारगाथाऽपि किलैवं पठ्यते-'जम्मणे य विवडीय'ति, अलं प्रसङ्गेन । इदानीं वृद्धिदारमधिकृत्याहअह वह सो भयवं दियलोयचुओ अणोषमसिरीओ। देवगणसंपरिघुगे नंदाइ सुमंगला सहिओ ॥ १९१ ॥ असिअसिरओ सुनयणो बुिट्ठो धवलदंतपंतीओ। घरपउमगन्भगोरो फुल्लुप्पलगंधनीसासो ॥ १९२ ॥
प्रथमगाथा निगदसिद्धैव, द्वितीयगाथागमनिका-न सिता असिताः-कृष्णा इत्यर्थः, शिरसि जाताः शिरोजा:-केशाः असिताः शिरोजा यस्य स तथाविधः, शोभने नयने यस्यासौ सुनयनः, विल्वं(म्बं)-गोल्हाफलं बिल्व(म्ब)वदोष्ठौ यस्यासौ
• गतः, पुनरपि पच यथा यस्मिन्वयसि योग्यं अकार्षीच तस्सर्वमिति । * भगवं. + मक्षणार्थः. of कलाहतं. तदैव. फळाहत. बिल्वो(म्बो)ष्ठः, धवले दन्तपली यस्य स धवलदग्तपरिका, वरपद्धगर्भव। गौरः पुष्पोत्पलगन्धवनिश्वासो यस्येति गाथार्थः ।। १५१-१९२ ॥ इदानी जातिस्मरणद्वारावयवार्थ विवरिषुराह
जाइस्सरो अ भयवं अप्परिवडिएहि तिहि उ नाणेहि।
कंती हि य बद्धीहि य अभहिओ तेहि मणएहि ॥१९३ ॥ गमनिका-जातिस्मरणश्च भगवान् अप्रतिपतितैरेव त्रिभिर्जानैः-मतिश्रुतावधिभिः, अवधिज्ञानं हि देवलौकिकमेव अप्रच्युतं भगवतो भवति, तथा कान्त्या च बुद्ध्या च अभ्यधिकरतेभ्यो मिथुनकमनुष्येभ्य इति गाथार्थः ॥ १९३ ॥ इदानी विवाहद्वारव्याचिख्यासयेदमाहपढमो अकालमचू तहिं तालफलेण दारओ पहओ। कण्णा य कुलगरेणं सिहे गहिआ उसहपत्ती ॥१९४॥
व्याख्या-भगवतो देशोनवर्षकाल एव किश्चन मिथुनकं संजातापत्यं सद् अपत्यमिथुनकं तालवृशाधो विमुच्य रिरंसया कीडागृहकमगमत् , तस्माच्च तालवृक्षात् पवनप्रेरितमेकं तालफलमपतत् , तेन दारको व्यापादितः, तदपि मिथुनकं तां दारिकां संवाधयित्वा प्रतनुकषायं मृत्वा सुरलोका उत्पन्नं, सा चोद्यानदेवतेवोत्कृष्टरूपा एकाकिन्येव वने विचचार, दृष्ट्रा च तां त्रिदशवधूसमानरूपां मिथुनकनरा विस्मयोत्फुल्लनयना नाभिकुलकराय न्यवेदयन् , शिष्टे च तैः कन्या कुलकरण गृहीता ऋषभपत्नी भविष्यतीतिकृत्वा, अयं गाथार्थः ॥ भगवांश्च तेन कन्याद्वयेन सार्ध विहरन् यौवनमनप्राप्तः. अत्रान्तरे
* विवू ०. + कंतीह. बुद्धीइ. संवर्य. लोकमुत्पनं.