Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 87

-
---
भावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः गमनिका-दावेव सुपर्णेषु देवेषु उदधिकुमारेषु भवतः द्वावेव द्वौ दीपकुमारेषु एको नागेषु उपपन्ना, यथासंख्यमयं विमलवाहनादीनामुपपात इति गाथार्थः॥१६५॥ इदानीं तत्स्त्रीणां हस्तिनां चोपपातमभिधिरसुराहहत्थी छच्चित्थीओ नागकुमारेसु हुँति उववण्णा । एगा सिद्धिं पत्ता मरुदेवी नामिणो पत्ती ॥१६॥
गमनिका-हस्तिनः षट् स्त्रियश्चन्द्रयशाद्या नागकुमारेषु भवन्ति उपपन्नाः, अन्ये तु प्रतिपादयन्ति-एक एष हस्ती षट् स्त्रियो नागेषु उपपन्नाः, शेषैर्नाधिकार इति, एका सप्तमी सिद्धि प्राप्ता मरुदेवी नाभेः पत्नीति गाथार्थः ॥ १६६ ॥ उक्तमुपपातद्वारं, अधुना नीतिद्वारप्रतिपादनायाह___ हकारे मकारे षिकारे चेच दंडनीईओ। बुच्छं तासि विसेसं जहम आणुपुथ्वीए ॥१७॥ गमनिका-हकारः मक्कारः धिकारश्चैवं दण्डनीतयो वर्त्तन्ते, वक्ष्ये तासां विशेष यथाक्रम-या यस्येति, आनुपूा-परिपाट्येति गाथार्थः॥ १६७॥ पढमषीयाण पढमा तइयचउत्थाण अभिनवा पीया।पंचमछहस्स य सत्समस्स तइया अभिनवा उ ॥१६८॥
गमनिका-प्रथमद्वितीययोः-कुलकरयोः प्रथमा दण्डनीतिः-हकाराख्या, तृतीयचतुर्थयोरभिनवा द्वितीया, एतदुक्तं भवति-स्वल्पापराधिनः प्रथमया दण्डः क्रियते, महदपराधिनो द्वितीययेत्यतोऽभिनवा सेति, सौ
वं. जहितीयेति. पञ्चमषष्ठयोः, सप्तमस्य तृतीयेव अभिनवा-धिकाराख्या, एताच तिम्रो लघुमध्यमोत्कृष्टापराधगोचराः खल्ववसेया इति गाथार्थः ॥ १६८॥ सेसा उ दंडनीई मागवगनिहीओ होति भरहस्स ।उसभस्स गिहावासे असको आसि आहारो ॥१६९॥
गमनिका-शेपा तु दण्डनीतिः माणवकनिधेर्भवति भरतस्य, वर्तमानक्रियाभिधानं इह क्षेत्रे सर्वावसर्पिणीस्थितिप्रदर्शनार्थ, अन्यास्वप्यतीतासु एष्यासु चावसर्पिणीषु अयमेव न्यायः प्रायो नीत्युत्पाद इति, तस्य च भरतस्य पिता ऋषभनाथः, तस्य च ऋषभस्य गृहवासे असंस्कृत आसीदाहारः-स्वभावसंपन्न एवेति, तस्य हि देवेन्द्रादेशाद्देवाः देवकुरूत्तरकुरुक्षेत्रयोः स्वादूनि फलानि क्षीरोदाचोदकमुपनीतवन्त इति गाथार्थः ॥ १६९ ॥ इयं मूलनियुक्तिगाथा, एनामेव भाष्यकृद् व्याख्यानयन्नाह
परिभासणा उ पढमा मंडलिबंध मि होइ बीया उ ।
चारग छविछेआई भरहस्स चउबिहा नीई ॥३॥ (भाष्यम् ) गमनिका-यदुक्तं शेषा तु दण्डनीतिर्माणवकनिधेर्भवति भरतस्य'सेयं-परिभाषणातु प्रथमा,मण्डलीबन्धश्च भवति द्वितीया तु, चारकः छविच्छेदश्च भरतस्य चतुर्विधा नीतिः, तत्र परिभाषणं परिभाषा-कोपाविष्करणेन मा यास्यसीत्यपराधिनोडभिधानं, तथा मण्डलीबन्धः-नास्मात्प्रदेशाद् गन्तव्यं, चारको-बन्धनगृहं, छविच्छेदः-हस्तपादनासिकादिच्छेद इति, इयं
* भाष्यकारेण व्याख्यानादस्याः मूलस्वं तन्त्र पाश्चात्यभागकल्पना निर्युक्तेः. मूलभाष्य. +बंधोमि । मूलभाष्यगाथेति नियुक्तिपुस्तके। भरतस्य चतुर्विधा दण्डनीतिरिति । अन्ये त्वेवं प्रतिपादयन्ति-किल परिभाषणामण्डलिबन्धौ ऋषभनाथेनैवोत्पादिताविति, चारकच्छविच्छेदौ तु माणवकनिधेरुत्पन्नौ इति, भरतस्य-चक्रवर्तिन एवं चतुर्विधा नीतिरिति गाथार्थः ॥ ३ ॥ अथ कोऽयं भरत इत्याह-ऋषभनाथपुत्रः,अथ कोऽयं ऋषभनाथ इति तद्वक्तव्यताऽभिधित्सयाऽऽह-नाभी गाहा । अथवा पति पादितः कुलकरवंशः,इदानीं प्राकुसूचितेश्वाकुवंशःप्रतिपाद्यते-सचऋषभनाथप्रभव इत्यतस्तद्वक्तव्यता नाभी विणीअभूमी मरुदेवी उत्तरा य साढा य । राया य वइरणाहो विमाणसव्वट्ठसिद्धाओ ॥१७॥
गमनिका-इयं हि नियुक्तिगाथा प्रभूतार्थप्रतिपादिका, अस्यां च प्रतिपदं क्रियाऽध्याहारः कार्यः, स चेत्थम्-नाभिरिति नाभि म कुलकरो बभूव, विनीता भूमिरिति-तस्य विनीताभूमौ प्रायः अवस्थानमासीद् , मरुदेवीति तस्य भार्या, राजा चप्राग्भवे वैरनाभः सन् प्रवज्यां गृहीत्वा तीर्थकरनामगोत्रं कर्म बद्धवा मृत्वा सर्वार्थसिद्धिमवाप्य ततस्तस्याः मरुदेव्याः तस्यां विनीतभूमौ सर्वार्थसिद्धाद्विमानादवतीर्य ऋषभनाथः संजातः, तस्योत्तराषाढानक्षत्रमासीत् इति गाथार्थः ॥१७०॥ इदानीं यः प्राग्भवे वैरनाभः यथा च तेन सम्यक्त्वमवाप्तं यावतो वा भवान् अवाप्तसम्यक्त्वः संसारं पर्यटितः यथा च तेन तीर्थकरनामगोत्रं कर्म बद्धमित्यमुमर्थमभिधित्सुराहधणसत्यवाह घोसण जइगमण अडविवासठाणं च । बहुवोलीणे वासे चिंता घयदाणमासि तया ॥ १७१॥
* प्रतिपादं. + धणमिहुणसुरमहम्बलललियंगयवहरजंधमिहुणे य । सोहम्मविनमम चकी सबह उसमे ॥ ( गाथेयं भव्याख्याता निर्युकी)