Page Text
________________
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः क्षेत्रे !, कालो वक्तव्यः कस्मिन् काले ?, पुरुषश्च वक्तव्यः कुतः पुरुषात् ?, कारणं वक्तव्यं किं कारणं गौतमादयः शृण्यन्ति!, तथा प्रत्याययतीति प्रत्ययः स च वक्तव्यः, केन प्रत्ययेन भगवतेदमपदिष्टं ? को वा गणधराणां श्रवण इनि. तथा लक्षणं वक्तव्यं श्रद्धानादि, तथा नया-नैगमादयः, तथा तेषामेव समवंतरणं वक्तव्यं यत्र संभवति, वक्ष्यति च 'मूढणइयं सुयं कालियं तु इत्यादि, 'अनुमतं' इति कस्य व्यवहारादेः किमनुमतं सामायिकमिति, वक्ष्यति-तैवसंजमो अणुमओ' इत्यादि, किं सामायिकम् ? 'जीवो गुणपडिवण्णो' इत्यादि वक्ष्यति, कतिविधं सामायिक ? 'सामाइयं च तिविह सम्मत्त सुयं तहा चरित्तं च' इत्यादि प्रतिपादयिष्याते, कस्य सामायिकमिति, वक्ष्यति-जैस्स सामाणिओ अप्पा' इत्यादि, क सामायिक, क्षेत्रादाविति, वक्ष्यति-खेत्तैकालादिसि गति भविय' इत्यादि, केषु सामायिकमिति, सर्वद्रव्येषु, वक्ष्यति-'संधगतं सम्मत्तं सुए परित्ते ण पजवा सबे' इत्यादि, कथमवाप्यते १, वक्ष्यति-'माणुस्सखित्तजाई' इत्यादि, कियच्चिरं भवति ? कालमिति, वक्ष्यति-सम्मत्तस्स सुयस्स य छावट्ठी सागरोवमाइ ठिती' इत्यादि, 'कति' इति कियन्तः प्रतिपद्यन्ते । पूर्वप्रतिपन्ना वेति वक्तव्यं, वक्ष्यति च-सम्मत्तदेसविरया पलियस्स असंखभागमित्ताउ' इत्यादि,
सम्यक्त्वसामायिकादेः. २ मूठनयिक श्रुतं कालिकं तु. ३ तपःसंयमोऽनुमतः.जीवो गुणप्रतिपमः. ५ सामायिक विविध सम्यक्त्वं श्रुतं तथा चारित्रं च. ६ यस्य समानीतः भास्मा. क्षेत्रकालदिग्गतिभव्य. ८ सर्वगतं सम्यक्रवं श्रुते चरित्रे न पर्यवाः सर्वे. ९ मानुष्यं क्षेत्रं जातिः. १. सम्यक्तवस्य श्रुतस्य च पक्षष्टिः सागरोपमाणि स्थितिः. 1 सम्यक्स्वदेशविरताः पत्यस्यासंख्यभागमात्रा एव.* समवतारणं च. + संभवन्ति. व्यति. 1.विसिकाल.. 1.पाचस्ते पनाति मेत्ता. 'सान्तरं' इति सह अन्तरेण वर्तत इति सान्तरं, किं सान्तरं निरंतरं वा?, यदि साम्तरं किमन्तरं भवति?, वक्ष्यति-कालमणतं च सुते अद्धापरियट्टगो य देसूणो' इत्यादि, 'अविरहितं' इति अविरहितं कियन्तं कालं प्रतिपद्यन्त इति, वक्ष्यति -'सुतसम्मअगारीणं आवलियासंखभाग' इत्यादि, तथा 'भवा' इति कियतो भवानुत्कृष्टतः खल्ववाप्यन्ते 'सम्मत्तदेसविरता पलियस्म असंखभागमित्ता उ । अट्ठभवा उ चरित्ते' इत्यादि, आकर्षणमाकर्षः, एकानेकभवेषु ग्रहणानीति भावार्थः, 'तिण्हें सहस्साहुत्तं सयपुहुक्तं च होति विरईए । एगभवे आगरिसा' इत्यादि, स्पर्शना वक्तव्या, कियत्क्षेत्रं सामायिकवन्तः स्पृशन्तीति, वक्ष्यति-सम्मसचरणसहिआसवं लोग फुसे निरवसेसं' इत्यादि, निश्चिता उक्तिर्निरुक्तिर्वक्तव्या-'सम्म विट्ठी अमोहो सोही सम्भाव दंसणे बोही' इत्यादि वक्ष्यति। अयं तावताथाद्वयसमुदायार्थः, अवयवार्थ तु प्रतिद्वारं प्रपञ्चेन वक्ष्यामः। अत्र कश्चिदाह-पूर्वमध्ययनं सामायिक तस्यानुयोगद्वारचतुष्टयमुपन्यस्तं, अतस्तदुपन्यास एव उद्देशनिर्देशावुक्ती, तथौधनामनिष्पन्ननिक्षेपद्वये च, अतः पुनरनयोरभिधानमयुक्तमिति, अत्रोच्यते, तत्र हि अत्र' द्वारद्वयोक्तयोरनागतग्रहणं द्रष्टव्यं, अन्यथा तरहणमन्तरेण द्वारोपन्यासादय एव न स्युः, अथवा द्वारोपन्यासादिविहितयोस्तत्राभिधानमात्रं इह त्वर्थानुग
कालोऽनन्तश्च श्रुते, पुद्गलपरावर्तश्च देशोनः. २ श्रुतसम्यक्त्वागारिणां भावलिकाऽसंख्यभाग. ३ सम्यक्त्व देशविरताः पल्यस्यासंख्यभाग मात्रानेव । अष्टभवास्तु चारित्रे. त्रयाणां सहस्रपृथक्रवं, शतपृथक्त्वं च भवति विरतेः । एकभवे भाकर्षाः-५ सम्यक्रवचरणसहिताः सर्व को स्पृशन्ति निरवशेष ६ सम्यग्दृष्टिरमोहः शोधिः सद्भावः दर्शनं बोधि:. * वाप्यते. + नेदम्. । भावार्थ इति..ति भावार्थः. एतहार.. मद्वाराधिकारे विधानतो लक्षणतश्च व्याख्या क्रियत इति । आह यद्येवं निर्गमो न वक्तव्यः, तस्यागमद्वार एवाभिहितत्वात्, तथा च 'आत्मागम' इत्याधुक्तं, ततश्च तीर्थकरगणधरेभ्य एव निर्गतमिति गम्यते इति, उच्यते, सत्यं किंतु इह तीर्थकरगणधराणामेव निर्गमोऽभिधीयते, कोऽसौ तीर्थकरो गणधराश्चेति, वक्ष्यते-वर्धमानो गौतमादयश्चेति, यथा च तेभ्यो निर्गतं तथा क्षेत्रकालपुरुषकारणप्रत्ययविशिष्टमित्यतोऽदोष इति । आह-यद्येवं लक्षणं न वक्तव्यं, उपक्रम एव नामद्वारे क्षायोपशमिकभावेऽवतारितत्वात् , प्रमाणद्वारे च जीवगुणप्रमाणे आगमे इति,उच्यते,तत्र निर्देशमात्रत्वात् , इह तु प्रपञ्चतोऽभिधानाददोषः, अथवा तत्र श्रुतसामायिकस्यैवोक्तं, इह तु चतुर्णामपि लक्षणाभिधानाददोषः। आहनयाः प्रमाणद्वार एवोक्ताः किमिहोच्यन्ते !, स्वस्थाने च मूलद्वारे वक्ष्यमाणा एवेति, उच्यते, प्रमाणद्वारोक्ता एवेह व्याख्यायन्ते, अथवा प्रमाणद्वाराधिकारात्तत्र प्रमाणभावमात्रमुक्तं, इह तु स्वरूपावधारणमवतारो वाऽऽरभ्यते, एते च सर्व एव सामायिकसमुदायार्थमात्रविषयाः प्रमाणोक्ता उपोद्घातोक्ताश्च नयाः सूत्रविनियोगिनः, मूलद्वारोपन्यस्तनयास्तु सूत्रन्याख्योपयोगिन एवेति । आह-प्रमाणद्वारे जीवगुणः सामायिकं ज्ञानं चेति प्रतिपादितमेश्व, ततश्च किं सामायिकमित्याशङ्कानुपपत्तिः,उच्यते,जीवगुणस्वे ज्ञानत्वे च सत्यपिकिंतज्जीव एव आहोस्विद् जीवादन्यदिति संशयः,तदुच्छित्स्यर्थमुपन्यासाददोषः। आह-नामद्वारे क्षायोपशमिकं सामायिकमुक्तं तत्तदावरणक्षयोपशमालभ्यत इति गम्यत एव, अतः कथं लभ्यत इत्यतिरिच्यते, न, क्षयोपशमलाभस्यैवेह शेषाङ्गलाभचिन्तनादिति । एवं यदुपक्रमनिक्षेपद्वारद्वयाभिहितमपि पुनः
*ऽभिधानतो. + वक्ष्यति. तिथा च यथा च. चिन्त्यते. न तु सूत्रविनियोगिनः- मेषेति.
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |