Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 79

॥ ६८ ॥
मावश्यक हारिभद्रीयवृत्तिः
इदानीं कुटोदाहरणम्--कुटा घटा उच्यन्ते, ते दुविहा- नवा जुण्णा य, जुण्णा दुविहा- भाविया अभाविया य, भाविआ दुविहा- सत्थभाविआ अपसत्थभाविआ य, पसत्था - अगुरुतुरुक्कादीहिं, अपसत्था - पलंडुलसुणमादीहिं, पसत्यभाविया वम्मा अम्मा य, एवं अपसत्थावि, जे अपसत्या अवम्मा जेय पसत्था यम्मा ते ण सुंदरा, इतरे सुंदरा, अभात्रिता ण केइ भाविता-णवगा आवागातो उत्तारितमेत्तगा, एवं चैव सीसगा णवगा-जे मिच्छद्दिट्ठी तप्पढमयाए गाहिजंति, जुष्यवि जे अभाविता ते सुंदरा - कुप्पवयणमसत्थेहिं भाविता एवमेव भावकुडा । संविग्गेहि पत्था वम्मावम्मा य तह चैव ॥ १ ॥ जे अपसत्था वम्मा जे य पसत्था संविग्गा य अवम्मा एते लट्ठगा, इतरेवि विम्मा | अहवा कूडा घरविहा- छिड्डुकुडे १ बोडकुडे २ खंडकुडे ३ संपुण्णकुडे ४ इति, छिड्डो जो मूले छिड्डो, बोड" ओ जस्स ओहा नथ, खंडो एवं ओपुर्ड नत्थि, संतुष्णो सबंगो वेव, छिड्डे जं छूढं तं गलति, बोडे तावतिअं ठाति, खंडे एगेण पासेण
१ ते द्विविधाः, नवा जीर्णाश्र, जीर्णा द्विविधा- भाविता अभाविताब, भाविता द्विविधा:- प्रशस्तभाविता अप्रशस्त भाविताश्र, प्रशस्ताः - अगुरुतुरुष्कादिभिः, भप्रशस्ताः- पलाण्डुलशुनादिभिः, प्रशस्तभाविता वाम्या अवाम्याम, एवमप्रशस्ता अपि ये भप्रशस्ता भवाम्या ये च प्रशस्ता वाम्यास्ते व सुन्दराः, इसरे सुम्दराः, अभाविता न केनचिज्ञविता- नवका आपाकादुत्सारितमात्राः, एवमेव शिष्या नवका-ये मिथ्यादृष्टयस्तत्प्रथमतया ग्राह्यन्ते, जीणां अपि बेऽभाविताले सुन्दराः । कुप्रवञ्चनपार्श्वस्यैर्भाविता एवमेव भावकुटाः । संविभैः प्रशस्ताः वाम्या अवाभ्याश्च तथैव । १ । ये अप्रशस्ता वाम्या ये च प्रशस्ताः संविनाश्वावाम्या पुते लष्टाः, इतरेऽष्णवाम्याः । अथवा कुटाश्चतुर्विधाः- छिद्रकुट : अनोठकुटः खण्डकुट: संपूर्णकुटः इति, छिद्रो यो मूले छिद्रवान् मनोष्ठकुट:-यस्य ओष्ठौ न स्तः, स्वण्ड एकमोष्ठपुटं नास्ति, संपूर्णः सर्वाङ्गचैव, छिट्टे परिक्षएं तलति, शेटके सावत् तिष्ठति, खण्डे एकेन पार्केण. * आवाहगा. + ०ओसम्मेहिं. i oरे अहम्मा 1 तत्थ. 5 बोडो.
छेड्डिज्जइ, जदि इच्छा थोवेणवि रुभइ, एस विसेसो बोडखंडाणं, संपुण्णो सबं धरेति, एवं चेव सीसा चत्तारि समोतारेयत्रा ।
चालन्युदाहरणम् — चालनी - लोकप्रसिद्धा यया कणिकादि चास्यते, जहं चालणीए उदयं छुभंतं तक्खणं अधोणीति । तह सुतत्पयाई जस्स तु सो चालणिसमाणो ॥ १ ॥ तथाच शैलच्छिद्रकुटचालनी भेदप्रदर्शनार्थमुक्तमेव भाष्यकृता- सेले छिद्दचाणि मिहो कहा सोउ उट्ठियाणं तु । छिड्डाह तत्थ बेट्ठो सुमरिंसु सरामि णेयाणीं ॥ १ ॥ एगेण विति बितिएण नीति कण्णेण चालणी आह । घण्णु त्थ आह सेलो जं पविसइ णीइ वा तुब्भं ॥ २ ॥ तावसखउरकढिणयं चालणपडिवक्खु ण सवइ दवपि ।
इदानीं परिपूणकोदाहरणम् -तत्र परिपूर्णकः घृतपूर्णक्षीरकगालनकं चिटिकावासो वा तेन ह्याभीर्यः किल घृतं गालयन्ति, स च कचवरं धारयति घृतमुज्झति, एवं वैक्खाणादिसु दोसे हिययंमि ठवेति मुअति गुणजालं । सीसो सो उ अजोग्गो भणिओ परिपूणगसमाणो ॥ १ ॥ आह - सर्वज्ञमतेऽपि दोषसंभव इित्ययुक्तं, सत्यमुक्तमेव भाष्यकृता -
१ निःसरति, यदीच्छा स्तोकेनापि रुध्यते, एष विशेषो बोटकखण्डयोः, संपूर्णः सर्वे धारयति एवमेव शिष्याश्चत्वारः समवतारयितव्याः | २ गथा चालयामुदकं क्षिप्यमाणं तत्क्षणमधो गच्छति । तथा सूत्रार्थपदानि यस्य तु स चालमीसमानः । १ । ३ शैलच्छिद्र चालनीनां मिथः कथां स्वोत्थितानां तु । छिद्र आह- तत्रोपविष्ट, अस्मापं स्मरामि नेदानीम् । १। एकेन विशति कर्णेन द्वितीयेन निःसरति चाळन्याह । धन्याऽत्र आह शैलो यस्प्रविशति निःसरति तव (वय) २ | तापसकमण्डलु चालनीप्रतिपक्षः न स्रवति द्रवमपि ४ व्याख्यानादिषु दोषान् हृदये स्थापयति मुञ्चति गुणजालम् । शिष्यः सत्वयोग्यो भणितः परिपूर्णकसमानः । १ । * रुज्झति + परिपूणकः (स्यात्) । इत्युक्तं. सर्वण्णुपमाणाओ दोसा ण हु संति जिणमए किं चि । जं अणुवउत्तकहणं अपत्तमासज्ज व भवंति । १ ।
इदानीं हंसोदाहरणम्- अंबत्तणेण जीहाइ कूइआ होइ खीरमुदगंमि । हंसो मोत्तूण जलं आपियइ पर्यं तह सुसीसो ॥ १ ॥ मोत्तूण दर्द दोसे गुरुणोऽणुवउत्तभासितादीए । गिण्हइ गुणे उ जो सो जोग्गो समयत्थसारस्स ॥ २ ॥
इदानीं महिषोदाहरणम् -पथैमवि ण पियइ महिसो ण य जूहं पियइ लोलियं उदयं । विग्गहविगहाहि तहा अथकपुच्छाहिय कुसीसो ॥ १ ॥
मेषोदाहरणम् - अवि गोष्पदंमित्रि पित्रे सुढिओ तणुअत्तणेण तुंडस्स । ण करेति कलममुदगं मेसो एवं सुसीसोऽवि ॥१॥ मशकोदाहरणम् - मेसगो व तुदं जच्चादिएहि णिच्छुभते कुसीसोऽवि ।
जलूकोदाहरणम् - जलूँगा व अदूमंतो पित्रति सुसीसोऽवि सुयणाणं ।
त्रिराल्युदाहरणम् —छडे भूमीए जह खीरं पिवति दुट्ठमजारी । परिसुट्ठियाण पासे सिक्खति एवं विणयभंसी ॥ १ ॥
1 सर्वज्ञप्रामाण्यात् दोषा नैव सन्ति जिनमते केऽपि । यदनुपयुक्तकथनं अपात्रमासाद्य वा भवन्ति । १ । २ अम्लतया जिह्वायाः कूर्दिका भवति क्षीरमुदके । हंसो मुक्या जलमापिबति पयः तथा सुशिष्यः । १। मुक्त्वा दृढं दोषान् गुरोरनुपयुक्तभाषितादिकान् । गृह्णाति गुणांस्तु यः स योग्यः समयार्थ( स्थ) सारस्य । २ । ३ स्वयमपि न पिबति महिषो न च यूयं पिवति लोठितमुदकम् । विग्रहविकथाभिस्तथा अविश्रान्तपृच्छाभिश्च कुशिष्यः । १ । ३ अपि गोष्पदेऽपि पिवति मेषम्तनु: वेन तुण्डस्य । न करोति कलुषमुदकं मेष एवं सुशिष्योऽपि । १ । ५ मशक इव तुदन् जात्यादिभिरादाति (तुदति ) कुशिष्योऽपि. ६ जलौका इव अनुवन् पिवति सुशिष्योऽपि श्रुतज्ञानं. ७ छर्दयित्वा भूमौ यथा क्षीरं पिवति दुष्टमार्जारीं । पर्वदुखितानां पार्श्वे शिक्षते एवं विनयभ्रंशी ॥ १ ॥ * केवि + भांति | वि०.