Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 78

भाषायक-हारिभद्रीयवृत्तिः 'सि इच्छियपडिग्छियववहारो एवं-अक्खेवनिण्णयपसंगदाणग्गहणाणुवत्तिणो दोवि । जोग्गा सीसायरिआ टंकणवणिओवमा एसा ॥१॥७॥
इत्यमुक्तप्रकारेण गवादिषु द्वारेषु साक्षादभिहितार्थविपर्ययः-प्रतिपक्षः आचार्य शिष्ययोर्यथायोग योजनीयः, स च योजित एवेति गाथार्थः ॥ १३६ ॥ इदानी विशेषतः शिष्यदोषगुणान् प्रतिपादयन्नाहकस्स न होही पेसो अनभुवगओम निरुवगारी अ । अप्पच्छंदमईओ पहिअओ गंतुकामो अ ॥१३७ ॥ विणओणएहिं कयपंजलीहि छंदद्मणुअत्तमाणेहिं । आराहिओ गुरुजणो सुयं बहुविहं लहुं देश ॥१३८ ॥
आह-शिष्यदोषगुणानां विशेषाभिधानं किमर्थम् ?, उच्यते, कालान्तरेण तस्यैव गुरुत्वभवनात्, अयो. ग्याय च गुरुपदनिबन्धनविधाने तीर्थकराज्ञादिलोपप्रसङ्गात् । प्रथमगाथाव्याख्या-कस्य न भविष्यति द्वेष्यः-अप्रीतिकरः, यः किम्भूतः ?-न अभ्युपगतः अनभ्युपगतः-श्रुतोपसंपदाऽनुपसंपन्न इति भावार्थः, उपसंपन्नोऽपि न सर्व एवाद्वेष्यो भवतीत्यत आह–'निरुपकारी च' निरुपक शीलमस्येति निरुपकारी, गुरोरकृत्यकारीत्यर्थः, उपकार्यपि न सर्व एवाद्वेष्य इत्यत आह-आत्मच्छन्दा आत्मायत्ता मतिर्यस्य कार्येषु
आत्मच्छन्दमतिः, स्वाभिप्रायकार्यकारीत्यर्थः, गुर्वायत्तमतिरपि न सर्व एवाद्वेष्यः अत आह-'प्रस्थितः'
सेषा ईच्छितप्रतीच्छित (इप्सिसप्रतीप्सित) म्यवहारः, एवं-आक्षेपनिर्णयप्रसङ्गदानग्रहणानुवतिनो हुयेऽपि । योग्या भाचार्यशिष्या टणवाणिगुTमा एषः।।। * • मुक्केन. संप्रस्थितद्वितीय इति, गन्तुकामश्च गन्तुकामोऽभिधीयते यो हि सदैव गन्तुमना व्यवतिष्ठते, वक्ति घ-श्रुतस्कन्धादिपरिसमाप्ताववश्यमहं यास्यामि, क इहावतिष्ठते इति, अयमयोग्यः शिष्य इति गाथार्थः ॥ १७ ॥ इदानीं दोषपरिज्ञानपूर्वकत्वात् गुणाः प्रतिपाद्यन्ते-द्वितीयगाथाव्याख्या-विनयः-अभिवन्दनादिलक्षणः तेन अवनताः विनयावनताः तैरिस्थंभूतैः सनिः, तथा पृच्छादिषु कृताः प्राञ्जलयो यैस्ते कृतप्राञ्जलयः तैः, तथा छन्दो-गुर्वभिप्रायः तं सूत्रोक्तश्रद्धानसमर्थनकरणकारणादिनाऽनुवर्तयद्भिः आराधितो गुरुजनः, 'श्रुतं' सूत्रार्थोभयरूपं 'बहुविधं' अनेकप्रकारं 'लघु' शीघ्रं ददाति' प्रयच्छतीति गाथार्थः ॥ १३८ ॥ इदानी प्रकारान्तरेण शिष्यपरीक्षा प्रतिपादयन्नाहसेलघण कुडग चालणि परिपूणग हंस महिस मेसे आमसग जलूग पिराली जाहग गो भेरि आभीरी ॥१९॥
व्याख्या-एतानि शिष्ययोग्यायोग्यत्वप्रतिपादकान्युदाहरणानीति । किंच-परियं च कप्पितं वा आह. रणं दुविहमेव नायचं । अत्थस्स साहणहा इंधणमिव ओदणहाए । १ । तत्थ इमं कप्पिरं जहामुग्गसेलो पुक्खलसंवट्टओ अ महामेहो जंबूदीवप्पमाणो, तत्थ णारयस्थाणीओ कलह औलाएति-मुग्गसेलं भणति-तुन्झ नामग्गहणे कए पुक्खलसंवट्टओ भणति-जहा णं एगाए धाराए विराएमि, सेलो
चरितं च कल्पितं वाऽऽहरणं द्विविधमेव ज्ञातम्यम् । अर्थस्य साधनार्थाय इन्धमानीबौदनार्थाय । । । तत्रेदं कल्पितं यथा-मुदशैलः पुष्करसंवर्तका महामेषः जम्बूद्वीपप्रमाणः, तत्र मारदस्थानीयः कलहमालगयति (मायोजयति)-मुदौलं भणति-तब मामग्रहणे कृते पुष्कलसंवतको भणति-अयैकपा धारया विद्रावयामि, बौल * मालो(जो)एति. उप्पासितो भणति-जदि मे तिलतुसतिभागंपि उल्ले ति तो णाम ण वहामि, पच्छा मेहस्स मूले भणति मुग्गसेलवयणाई, सो रहो, सवादरेण परिसिउमारद्धो जुगप्पहाणाहि धाराहि, सत्तरत्ते वुढे चिंतेति-विराओ होहित्ति ठिओ, पाणिए ओसरिए इतरो मिसिमिसिंतो उजलतरो जातो भणति-जोहारोत्ति, ताहे मेहो लज्जितो गतो । एवं चेव कोइ सीसो मुग्गसेलसमाणो एगमवि पदं ण लग्गति, अण्णो आयरिओ गजंतो आगतो, अहं णं गाहेमित्ति, आह-आचार्यस्यैव तज्जाड्यं, यच्छिष्यो नावबुध्यते । गावो गोपालकेनेव, कुतीर्थेनावतारिताः॥१॥ ताहे पढावेउमारद्धो, ण सकिओ, लजिओ गओ, एरिसस्स ण दायवं, किं "कारणं ?-आयरिए सुत्तमि अ परिवादो सुत्तअत्थपलिमंथो । अण्णेसिपिय हाणी पुट्ठावि ण दुद्ध या वंझा ॥१॥ पडिवक्खो कण्ह भूमी-वुढेवि दोणमेहे ण कण्हभोमाओ लोट्टए उदयं । गहणधर. णासमत्थे इअ देयमछित्तिकारंमि॥१॥
उत्पामितो (असूपितः) भणति-यदि मे तिलतुषत्रिभागमपि आर्द्रयति तदा नाम न वहामि, पश्चारमेघस्य मूले भणति मुद्रशैलवचनानि, स रुष्टः, सर्वादरेण वर्षितुमारब्धः, युगप्रधानाभिर्धाराभिः, सप्तरात्रं वृष्टे चिन्तयति-विदुतो भविष्यति इति स्थितः, पानीयेऽपस्ते इतरो दीप्यन् उज्ज्वलतरो जातो भणति-जुहारः (जयोत्कारः) इति, तदा मेघो लजितो गतः । एवमेव कश्चिच्छिष्यो मुद्गशैलसमान एकमपि पदं न लगयति, अन्य आचार्यः गर्जयन् मागतः, अहमेनं पाहयामि-तदा पाठयितुमारब्धः, न शकितः, लजितो गतः, ईशाय न दातव्यं, किं कारणम् ?-आचार्ये सूत्रे च परिवादः सूत्रार्थपरिमन्यः (विघ्नः) । अन्येषामपिच हानिः स्पृष्टाऽपि न दुग्धदा (दोहा) वन्ध्या॥१॥ प्रतिपक्षः कृष्णभूमिः-वृष्टेऽपि द्रोणमेघे न कृष्णभूमात् लुठति उदकम् । ग्रहणधरणसमर्थे दातव्यमरिछत्तिकरे।।। * उल्लेवि. + पमाणाहि. विराइओ. * भणितो. कजं. ३ पलिमंथा. || दुजाया.६.भूमीसु.
Jain Education Interational