Page Text
________________
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः
॥ ५३॥ अशेषचारित्रच्छेदकारीति भावार्थः, पुनःशब्दस्तु प्रक्रान्तार्थविशेषणार्थ एवेति, 'भवति' संजायते 'द्वादशानां' अनन्तानु. बन्धिप्रभृतीनां कषायाणां, उदयेनेति संवध्यते, अथवा मूलच्छेद्यं यथासंभवतः खल्यायोजनीयं, प्रत्याख्यानावरणकपा. योदयतस्तावत् मूलच्छेद्यं-सर्वचारित्रविनाशः, एवमप्रत्याख्यानकषायानम्तानुबन्ध्युदयतस्तु देशविरतिसम्यक्त्वं मूलच्छेद्य यथायोगमिति गाथार्थः ॥११२ ॥ यतश्चैवमतःवारसविहे कसाए खइए उवसामिए व जोगेहिं । लम्भह चरितलंभो तस्स विसेसा इमे पंच ॥ ११३ ॥
व्याख्या-द्वादशविधे' द्वादशप्रकारे अनन्तानुबन्ध्यादिभेदभिन्ने 'कषाये' क्रोधादिलक्षणे, 'क्षपिते सति' प्रशस्त. योगैः-निर्वाणहुतभुक्तुल्यता नीते 'उपशमिते' भस्मच्छन्नाग्निकल्पतां प्रापिते, वाशब्दात् क्षयोपशमं वा-अर्धविध्या. तानलोपट्टनसमतां नीते 'योगैः' मनोवाकायलक्षणैः प्रशस्तैर्हेतुभूतैरिति, किम् ? लभ्यते चारित्रलाभः 'तस्य' चारित्रला. भस्य सामान्यस्य न तु द्वादशविधकषायक्षयादिजन्यस्यैवेति, 'विशेषा' भेदा 'एते' वक्ष्यमाणलक्षणाः 'पञ्च' पञ्चेति संख्या, (इति) गाथाक्षरार्थः ॥ ११३ ॥ अनन्तरगाथासूचितपञ्चचारित्रभेदप्रदर्शनायाह
सामाइयं च पढम छेओवट्ठावणं भवे बीयं । परिहारविमुखीयं सुहुमं तह संपरायं च ॥ ११४ ॥ तत्तो य अहक्खायं खायं सव्वमि जीवलोगंमि। चरिऊण सुविहिआ वचंतयरामरं ठाणं ॥११५॥
प्रथमगाथाब्याख्या-'सामायिक' इति समानां-ज्ञानदर्शनचारित्राणां आया-समायः, समाय एवं सामायिक, विनयादिपाठात् स्वार्थे ठक, आह-समयशम्दस्तत्र पठ्यते, तत्कथं समाये प्रत्ययः १, उच्यते, 'एकदेशविकृतमनन्यवद्धवती' तिन्यायात्, तच्च सावद्ययोगविरतिरूपं, ततश्च सर्वमप्येतच्चारित्रं अविशेषतः सामायिक, छेदादिविशेषैस्तु विशेष्यमाणं अर्थतःशब्दान्तरतश्च नानात्वं भजते, तत्र प्रथम विशेषणाभावात् सामान्यशब्द एवावतिष्ठते सामायिकमिति, तच्च द्विधा-इत्वरं यावत्कथिकं च, तत्र स्वल्पकालमित्वरं, तच्च भरतैरवतेषु प्रथमपश्चिमतीर्थकरतीर्थेषु अनारोपितव्रतस्य शिक्षकस्य विज्ञेयमिति, यावत्कथिकं तु यावत्कथा आत्मनः तावत्कालं यावत्कथं यावत्कथमेव यावत्कथिकं आभववर्तीतियावत्, तच मध्यमविदेहतीर्थकरतीर्थान्तर्गतसाधूनामवसेयमिति, तेषामुपस्थापनाऽभावात् , अत्र प्रसङ्गतो मध्यमविदेहपुरिमपश्चिमतीर्थकरतीर्थवर्तिसाधुस्थितास्थितकल्पः प्रदर्श्यते-तत्र प्रथान्तरे विवक्षितार्थप्रतिपादिकेयं गाथा“आचेलकु १ देसिय २ सेज्जायर ३ रायपिंड ४ किइकम्मे ५ । वय ६ जिट्ठ ७ पडिक्कमणे ८ मासं ९ पजोसवणकप्पो १०॥१॥” अस्या गमनिका-चउसु ठिआ छसु अद्विआ, केषु चतुर्ष इति, आह–सिजायरपिंडे या चाउजामे य पुरिसजिढे य । किइकम्मस्स य करणे चत्तारि अवडिआ कप्पा ॥ १॥ नास्य चेलं विद्यते इत्यचेलकः तद्भावः अचेलकत्वं अचेलकत्वे स्थिताः, एतदुक्तं भवति-न वैदेहमध्यमतीर्थकरतीर्थसाधयः पुरिमपश्चिमतीर्थवर्तिसाधुवत् अचेलत्वे स्थिताः, कुतः १-तेषां ऋजुप्रज्ञत्वात् महाधनमूल्यविचित्रादिवस्त्राणामपि परिभोगात्, पुरिमपश्चिमतीर्थकरतीर्थवर्तिसाधूनां तु ऋजुवक्रजडत्वात् महाधनमूल्यादिवस्त्रापरिभोगाजीर्णादिपरिभोगाच्च अचेलकत्वमिति। आह-जीर्णादिवस्त्रसद्भावे, कथमचे. लकत्वम् ?, उच्यते, तेषां जीर्णत्वात् असारस्वात् अल्पत्वात् विशिष्टार्थक्रियाऽप्रसाधकत्वात् असत्त्वाविशेषात् इति, तथा चेत्थंभूतवस्त्रसद्भावेऽपि लोकेऽचेलकत्वव्यपदेशप्रवृत्तिदृश्यते, यथा-काधिदङ्गना जीर्णवस्त्रपरिधाना अन्याभावे सति तद्भावेऽपि च समर्पितसाटकं कुविन्दं तनिष्पादनमन्थरं प्रति आह-त्वर कोलिक ! ननिकाऽहमिति' १ । तथा औदे. शिकेऽप्यस्थिता एव, कथम् ?-इह पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधु उद्दिश्य कृतमशनादि सर्वेषामकल्पनीयं, तेषां तु यमुद्दिश्य कृतं तस्यैवाकल्पनीयं न शेषाणामिति २ । तथा शय्यातरराजपिण्डद्वारम् ,-पिण्डग्रहणमुभयत्र संबध्यते, तत्र शय्यातरपिण्डे स्थिता एव, शय्यातरपिण्डोहि यथा पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधूनां अकल्पनीयः, एवं मध्यमतीर्थकरसाधूनामपि ३।राज पिण्डे चास्थिताः, कथम्!-स हि पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधूनामग्राह्य एव, मध्यमानां तु दोषाभावात् गृह्यते ४।तथा कृतिको वन्दनमाख्यायते, तत्रापि स्थिताः, कथम् ? यथा पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधूनां प्रभूतकालप्रव्रजिता अपि संयत्यः पूर्व वन्दनं कुर्वन्ति, एवं तेषामपि, यथा वा क्षुल्लका ज्येष्ठार्याणां कुर्वन्ति, एवं तेषामपि ५ । व्रतानि प्राणातिपातादिनिवृत्तिलक्षणानि तेष्वपि स्थिता एव, यथा पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधवः व्रतानुपालनं कुर्वन्ति, एवं तेऽपीति, आह-तेषां हि मैथुनविरतिवयोनि चत्वारि ब्रतानि, ततश्च कथं स्थिता इति, उच्यते, तस्यापि परिग्रहेऽन्तर्भावात् स्थिता एव, तथाच नापरिगृहीता योषित् उपभोक्तुं पार्यते ६ । तथा ज्येष्ठेति-ज्येष्ठपदे स्थिता एव, किन्तु पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधूनां उपस्थापनया ज्येष्ठः, तेषां तु सामायिकारोपणेनेति । तथा प्रतिक्रमणे अस्थिताः, पुरिमपश्चिमसाधूनां नियमेनोभयकालं प्रतिक्रमणं, तेषां तु भनियमः, दोषाभावे सर्वकालमप्यप्रतिक्रमणमिति ८ । तथा मासपर्युषणाकल्पद्वार,-तत्र मासकल्पेऽप्यस्थिताः, कथम् -पुरिमपश्चिमतीर्थकरसाधूनां नियमतो मासकल्पविहारः, मध्यमतीर्थकरसाधूनां तु दोषाभावे न विद्यते, एवं पर्युपणाकल्पोऽपि वकव्यः, एतदुक्तं भवति-तस्मिन्नपि अस्थिता एव ९-१०-इति समुदायार्थः, विस्तरार्थस्तु कल्पादवग
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |