Page Text
________________
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः व्येति, तत्र 'विद्' उच्चारः 'खेलः ' श्लेष्मा 'जल्लो' मल इति, भावार्थः पूर्ववत् , सुगन्धाश्चैते' भवन्ति । तथा यः मर्वतः शृणोति स संभिन्नश्रोता, अथवा श्रोतांसि इन्द्रियाणि संभिन्नान्येकैकशः सर्वविषयैरस्य परस्परतो वेति संभिन्नश्रोताः, संभिन्नान् वा परस्परतो लक्षणतोऽभिधानतश्च सुबहूनर्पि शब्दान् शृणोति संभिन्नश्रोता, एवं संभिन्नश्रोतृत्वमपि लब्धिरेव । तथा ऋज्वी मतिः ऋजुमतिः सामान्यग्राहिकेत्यर्थः, मनःपर्यायज्ञानविशेषः, अयमपि च लब्धिविशेष एव, लब्धिलब्धिमतोश्चाभेदात् ऋजुमतिः साधुरेव । तथा सर्व एव विषमूत्रकेशनखादयो विशेषाः खल्वौषधयो यस्य, व्या युपशमहेतव इत्यर्थः, असौ सर्वोषधिश्च, एवमेते ऋद्धिविशेषा बोद्धव्या इति गाथार्थः ॥ ६९॥ द्वितीयगाथाव्याख्या-अतिशयचरणाच्चारणाः, अतिशयगमनादित्यर्थः, ते च द्विभेदार-विद्याचारणा जवाचारणाश्च, तत्र जाँचारणः शक्तितः किल रुचकवरद्वीपगमनशक्तिमान् भवति, सच किलैकोत्पातेनैव रुचकवरद्वीपं गच्छति, आगॐश्चोत्पातस्येनागच्छति, प्रथमेन नन्दीश्वरं द्वितीयेन यतो गतः, एवमूर्ध्वमपि एकोत्पातेनैवाचलेन्द्रमूर्ध्नि स्थितं पाण्डुकवनं गच्छति, आगच्छश्चोत्पातद्वयेनागच्छति, प्रथमेन नन्दनवनं द्वितीयेन यतो गतः। विद्याचारणस्तु नन्दी. श्वरद्वीपगमनशक्तिमान् भवति, स । त्वेकोत्पातेन मानुषोत्तरं गच्छति, द्वितीयेन नन्दीश्वरं, तृतीयेन त्वेकेनैवाऽऽगच्छति
चकाराद्विादीनां म्याध्यपनयनसाहचर्य. २ विडादयः. ३ सबैरेव शरीरदेशैरिति म. श्रीहेमचन्द्रपादाः. ४ सर्वाणीन्द्रियाणि सर्व विषयान् प्रत्येक विदन्ति. ५ परस्परं श्रोत्रचक्षुषी रूपशब्दविषयौ वित्तो ययैवमन्येष्वपि परस्परविषयज्ञान. द्वादशयोजनचक्रवर्तिकटकस्य युगपदू युवाणस्य तसर्यसंघातस्य वा युगपदास्फाक्ष्यमानस्य. • जवाभ्याम्. ८ सूत्रानुसारेणैकादशः चूर्ण्यनुसारेण तु प्रयोदशः, तत्र अरुणावासशङ्कवस्योरधिकयोदर्शनात्. * .चलागि + पाण्डक | तनको यतो गतः, एवमूर्ध्वमपि व्यत्ययो वक्तव्य इति । अन्ये तु शक्तित एव रुचकवरादिद्वीपमनयोर्गोचरतया व्याचक्षत इति । तथा आस्यो-दंष्ट्राः तासु विषमेषामस्तीति आसीविषाः, ते च द्विप्रकारा भवन्ति-जातितः कर्मतश्च, तत्र जातितो वृश्चिकमण्डकोरगमनुष्यजातयः, कर्मतस्तु तिर्यग्योनयः मनुष्या देवाश्चासहस्रारादिति, एते हि तपश्चरणानुष्ठानतोऽन्यतो वा गुणतः खल्वामीविषा भवन्ति, देवा । अपि तच्छक्तियुक्ता भवन्ति, शापप्रदानेनैव व्यापादयन्तीत्यर्थः । तथा केवलिनश्च प्रसिद्धा एव । तथा मनोज्ञानिनो विपुलमनःपर्यायज्ञानिनः परिगृह्यन्ते । पूर्वाणि धारयन्तीति पूर्वधराः, दशचतुदशपूर्वविदः । अशोकाद्यष्टमहाप्रातिहार्यादिरूपां पूजामर्हन्तीत्यहन्तः तीर्थकरा इत्यर्थः । 'चक्रवर्तिनः' चतुर्दशरत्नाधिपाः पखण्डभरतेश्वराः। 'बलदेवाः ' प्रसिद्धा एव । 'वासुदेवाः' सप्तरत्नाधिपा अर्धभरतप्रभव इत्यर्थः । एते हि सर्व एव चारणादयो लब्धिविशेषा वर्तन्ते इति गाथार्थः॥ ७० ॥ इह वासुदेवत्वं चक्रवर्तित्वं तीर्थकरत्वं च ऋद्धयः प्रतिपादिताः, तत्र तदतिशयप्रतिपादनायेदं गाथापञ्चकं जगाद नियुक्तिकार:
सोलस रायसहस्सा सव्वबलेणं तु संकलनिषद्धं । अंछंति वासुदेवं अगडतडंमी ठियं संतं ॥१॥ घित्तण संकलं सो वामगहत्थेण अंछमाणाणं । धुंजिज्ज व लिंपिज व महुमहणं ते न चायति ॥७२॥ दोसोला बनीमा, सन्चबलेणं तु संकलनिबद्धं । अंछति चक्कवादि, अगडतडंमीठियं संतं ॥७३॥
लब्धितो ये आसीविपलब्धिमन्तः पञ्चेन्द्रियतिर्यगादयस्ते, देवाः पर्याप्तावस्थायां शापादिना व्यापादने समर्था अपि देवभवप्रत्ययिकश्वास तद्विवक्षितमिति अपर्याप्तावस्थायाम वैतव्यपदेशो देवानाम्. * मेषामिति. + व सह. 1 .छानतो वा० अपि च $तलंमि "तलंमि. चित्तण संकलं सो, वामगहत्थेण अंछमाणाणं । अँजिज्ज व लिंपिज्ज व, चक्कहरं ते न चायंति ॥ ७४ ॥ जं केसवस्स उ बलं, तं दुगुणं होइ चक्कवहिस्स । तत्तो बला बलवगा, अपरिमियषला जिणवरिंदा ॥७॥
आसां गमनिका-इह वीर्यान्तरायकर्मक्षयोपशमविशेषाद्वलातिशयो वासुदेवस्य संप्रदर्श्यते-षोडश राजसहस्राणि 'सर्वबलेन' हस्त्यश्वरथपदातिसंकुलेन सह शृङ्खलानिबद्धं ' अंछंति' देशीवचनात् आकर्षन्ति वासुदेवं ' अगडतटे' कूपतटे स्थितं सन्तं, ततश्च गृहीत्वा गृङ्खलामसौ वामहस्तेन ' अंछमाणाणं' ति आकर्षतां भुञ्जीत विलिम्पेत वा अवज्ञया हृष्टः सन्, मधुमथनं ते न शक्नुवन्ति, आकष्टुमिति वाक्यशेषः । चक्रवर्तिनस्त्विदं बलं-द्वौ षोडशको, द्वात्रिंशदित्येतावति वाच्ये द्वौ पोडशकावित्यभिधानं चक्रवर्तिनो वासुदेवाद द्विगुणद्धिख्यापनार्थ, राजसहस्राणीति गम्यते, सर्ववलेन सह शडालानिबद्धं आकर्षन्ति चक्रवर्तिनं अगडतटे स्थितं सन्तं गृहीत्वा शहलामसौ वामहस्तेन आकर्षता भुञ्जीत विलिम्पेत वा, चक्रधरं ते न शकुवन्ति आक्रष्टुमिति वाक्यशेषः । यत् केशवस्य तु बलं तद्विगुणं भवति चक्रवर्तिनः, 'ततः 'शेषलोकबलादू 'बला' बलदेवा बलवन्तः, तथा निरवशेषवीर्यान्तरायक्षयाद् अपरिमितं बलं येषां तेडपरिमितबलाः, क एते?-जिनवरेन्द्राः, अथवा ततः-चक्रवर्तिबलाद बलवन्तो जिनवरेन्द्राः, कियता बलेनेति, आह. अपरिमितबला इति । एता हि कर्मोदयक्षयक्षयोपशमसव्यपेक्षाः प्राणिनां लब्धयोऽवसेया इति। ७१-७२-७३-७४ ७,
१ अपरिमितेन बलेन बलवन्त इतिभावः (इतिमलयगिरिपादाः)* वाच्य + अंछमाणाणंति आ. वाच्य.
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |