Page Text
________________
॥१५॥ मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः उहिसिजंतमाई' शिष्ये-शिष्यविषयम् उद्दिश्यमानादि-उद्दिश्यमानकरणं वाच्यमानकरणं समुद्दिश्यमानकरणम् अनुज्ञायमानकरणं च, 'एयं तु जं कइह'त्ति एतदेव चतुर्विधं तद् यदुक्तं कतिविधमिति गाथार्थः ॥ १८३ ॥ आह-पूर्वमनेकविधं नामादिकरणमभिहितमेव, इह पुनः किमिति प्रश्नः, उच्यते, तत् पूर्वगृहीतस्य करणमनेकविधमुक्तम् , इह पुनरस्मिन् गुरुशिप्यदानग्रहणकाले चतुर्विध करणमिति, पूर्व वा करणमविशेषेणोक्तम्, इह गुरुशिष्यक्रियाविशेषाद् विशेषि. तमिति न पुनरुनम् , अथवाऽयमेव करणस्यावसरः, पूर्वत्रानेकान्तद्योतनार्थ विन्यासः कृत इति विचित्रा सूत्रस्य कृतिरित्यलं विस्तरेण, द्वारं ६ । कथमिति द्वारमिदानी, तत्रेयं गाथाकह सामाइअलंभो! तस्सव्वविघाइदेसवाघाई । देसविधाईफडगअणंतबुड्ढीविसुद्धस्स ॥ १०२८॥ एवं ककारलंभो मेसाणवि एवमेव कमलंभो(दा०)। एअं तु भावकरणं करणे अ भए अजं भणिअं॥१०२२॥ ___ अस्या व्याख्या-'कथं' केन प्रकारेण सामायिकलाभ इति प्रश्नः, अस्योत्तरं-तस्य-सामायिकस्य सर्वविघातीनि देशविघातीनि च स्पर्द्धकानि भवन्ति, इह सामायिकावरणं-ज्ञानावरणं दर्शनावरणं [मिथ्यात्व]मोहनीयं च, अभीपां द्विविधानि स्पर्द्धकानि-देशघातीनि सर्वघातीनि च, तत्र सर्वघातिषु सर्वेपूयातितेषु सत्सु देशघातिस्पर्द्धकानामप्यनन्तेपू. दूघातितेप्वनन्तगुणवृद्ध्या प्रतिसमयं विशुध्यमानः शुभशुभतरपरिणामो भावतः ककारं लभते, तदनन्तगुणवृद्धव प्रतिसमयं विशुद्धमानः सन् रेफमित्येवं शेषाण्यपि, अत एवाऽऽह-देशघातिस्पर्द्धकानन्तवृद्धयां विशुद्धस्य सतः॥ किं ?'एव'मित्यादि,-पूर्वार्द्ध गतार्थम् . आह--उपक्रमद्वारेऽभिहितमेतत्-क्षयोपशमात् जायते, पुनश्चोपोद्घातेऽभिहितमेतत्कथं लभ्यत इति तत्रोक्तम् , इह किमर्थ प्रश्न इति पुनरुक्तता, उच्यते, त्रयमप्येतदपुनरुक्तं, कुतः ?, यस्मादुपक्रमे क्षयोपशमात् सामायिक लभ्यत इत्युक्तम् , उपोद्घाते स एव क्षयोपशमस्तत्कारणभूतः कथं लभ्यत इति प्रश्नः, इह पुनर्विशेपित तरः प्रश्नः-केषां पुनः कर्मणां स क्षयोपक्षम इति प्रत्यासन्नतरकारणप्रश्न इत्यलं प्रसङ्गेन । द्वारमेवोपसंहरमाह-एतदेव-अनन्तरोदित सामायिककरणं यत्तद्भावकरणं 'करणेय'त्ति उपन्यस्तद्वारपरामर्शः । 'भए यत्ति भयमपि 'यद् भणितं' यदुक्तमिति गाथाद्वयार्थः ॥ १०२८-२९ ॥ मूलद्वारगाथायां करणमित्येतद् द्वारं व्याख्यातम् , एतद्व्याख्यानाच सूत्रेऽपि करोमीत्ययमवयव इति, अधुना द्वितीयावयवव्याचिख्यासयाऽऽहहोइ भयंतो भयअंतगो अ रयणा भयस्स छन्भेआ। सव्वंमि बनिएऽणुकमेण अंतेवि छन्भेआ॥१८४॥ (भा०) ___ व्याख्या-भवति भदन्त इत्यत्र 'भदि कल्याणे सुखे च' अर्थद्वये धातुः 'जुविशिभ्यां झवू' (उ. पा. ४१३) औणादिकप्रत्ययो दृष्टः, तं दृष्ट्वा प्रकृतिरुह्यते, भदि कल्याण इति अनुनासिकलोपश्चति, तस्यौणादिकविधानात्, ततश्च भदन्त इति भवति, भदन्त:-कल्याणः सुखश्चेत्यर्थः, प्राकृतशैल्या वा भवति भवान्त इति, अत्र भवस्य-संसारस्यान्तस्तेनाऽऽचायेण क्रियत इति भवान्तकरत्वाद् भवान्त इति, तथा-भयान्तश्चेत्यत्र भयं-त्रासः तमाचार्य प्राप्य भयस्यान्तो भवतीति भयान्तो-गुरुः,भयस्य वाऽन्तको भयान्तक इति,तस्याऽऽमन्त्रणं,'रचना' नामादिविन्यासलक्षणा,भयस्य 'पहभेदाः' षटूप्रकारा:-नामस्थापनाद्रव्यक्षेत्रकालभावभेद भिन्नाः, तत्र पञ्च प्रकाराः प्रसिद्धाः, षष्ठं भावभयं सप्तधा-इहलोकभयं परलोकभयमादानभयमकस्माभयमश्लोकभयमाजीविकाभयं मरणभयं चेति, तत्रापीहलोके भयं स्वभवाद् यत् प्राप्यते परलोकभयं परभवात् , किश्चनद्रव्यजातमादानं तस्य नाशहरणादिभ्यो भयम् आदानभयं, यत्तु वाह्यनिमित्तमन्तरेणाहेतुकं भयम् अकस्माद् भवति तदाकस्मिकं, 'श्लोक श्लाघायां' श्लोकंनं श्लोकः श्लाघा-प्रशंसा तविपर्ययोऽश्लोकस्तस्माद् भयमश्लोकभयम्, आजीविकागर्य-दुर्जीविकाभयं, प्राणपरित्यागभयं मरणभयमिति, एवं सर्वस्मिन् वर्णिते 'अनुक्रमेण' उक्तलक्षणेनान्तेऽपि षडू भेदा इति, तत्र 'अम गत्यादिषु' अमनमन्तः-अवसानमित्यर्थः, अस्मिन्नपि षडू भेदाः, तद्यथानामान्तः स्थापनान्तः द्रव्यान्तः क्षेत्रान्तः कालान्तः भावान्तश्चेति, नामस्थापने क्षुण्णे, द्रव्यान्तो घटाधन्तः, क्षेत्रान्त ऊर्ध्वलोकादिक्षेत्रान्तः, कालान्तः समयाद्यन्तः, भावान्तः औदयिकादिभावान्तः॥ . एवं सत्वंमिऽवि वनिमि इत्थं तु होइ अहिगारो । सत्तभयविप्पमुक्के तहा भवंते भयंते अ॥१८॥ (भा.)
व्याख्या-'एषम्' उक्तेन प्रकारेण 'सर्वस्मिन्' अनेकभेदमिन्ने भयादौ वर्णिते सति 'अत्र तु' प्रकृते भवत्यधिकारःप्रकृतयोजना सप्तभयविप्रमुक्तो यस्तेन, तथा भवान्तो यः भदन्तश्चेति, पश्चानुपूर्या ग्रन्थ इति गाथाद्वयार्थः ।। १८५ ॥ मूलद्वारगाथायां व्याख्यातं भयान्तद्वारद्वयं, तद्व्याख्यानाच भदन्तभवान्तभयान्त इति गुवाम
र्थः सूत्रावयव इति, उक्तं च -भाष्यकारेण 'आमंतेइ करेमी भदंत! सामाइयंति सीसोऽयं । आहामंतणवयणं गुरुणो किंकारणमिणंतिी ॥१॥ भण्णइ-गुरुकुलवासोवसंगहत्थं जहा गुणत्थीह । णिचं गुरुकुलवासी हवेज सीसो जओऽभिहियं ॥२॥ नाणस्स होइ भागी
भामन्त्रयति करोमि भदन्त ! सामापिकमिति शिष्योऽयम् । आह आमन्त्रणवचनं गुरोः किंकारणमिदमिति ॥भण्यते-गुरुकुलवासोपसंप्र हार्य यथा गुणार्थीह । नित्यं गुरुकुलवासी भवेत् शिष्यो यतोऽभिहितम् ॥२॥ज्ञानस्य भवति भागी
Jain Education Interational
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |