Page Text
________________
॥११॥ मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः भाष्यकारेण-"णणु भणियमुवग्याए केसुत्ति इहं को पुणो पुच्छा ? । केसुत्ति तत्थ विसओ इह केसु ठियस्स तल्लाहो ॥१॥ तो किह सबद्दबावस्थाणं णणु जाइमेतवयणाओ। धम्माइसबदबाहारो सबो जणोऽवस्सं ॥२॥" अथवोपोद्घाते सर्व. द्रव्याणि विषयः सामायिकस्य, इह तान्येव सर्वद्रव्याणि सामायिकस्य हेतुः, श्रद्धेयज्ञेयक्रियानिबन्धनत्वात् , अथवाsन्यथा पुनरुतपरिहारः-कृताकृतादिगाथायां कृतमकृतं वा सामायिक कार्य कर्म, कर्तुरीप्सिततमत्वात्, केन कृतमिति कर्तुः प्रश्नः, केषु द्रव्येष्विति साधकतमकरणप्रश्नः, प्राकृते तृतीयाबहुवचनं सप्तमीबहुवचनतुल्यं तृतीयार्थे वा सप्तमी कृत्वा निर्देशः, न चैतदपि स्वमनीपिकाव्याख्यान, यतोभाष्यकारेणाप्यभ्यधायि-"विसेओवि उवग्याए केसुत्तीहं स एव हेउत्ति । सद्धेयणेयकिरियाणिबंधणं जेण सामइयं ॥१॥' अहवा कयाकयाइसु कर्ज केण व कयं चकत्तत्ति । केसुत्ति करणभावो ततियत्थे सत्ती काउं ॥२॥' इत्यलं प्रसङ्गेनेति गाथार्थः ॥ १७६ ॥ द्वारं ॥ साम्प्रतं कदा कारकोऽस्य भवतीत्येतनयनिरूपयन्नाहका? दिठे नेगम उचट्ठिए संगहो अ ववहारो।उजुसुओ अमते सहु सममि उवउत्तो॥१७॥(दा०४)(भा०) __ व्याख्या-कदाऽसौ सामायिकस्य कारको भवतीति प्रश्नः, इह नये निर्वचनं 'उद्दिठे णेगम'त्ति उद्दिष्टे सति नैगमो
ननु भणितमुपोद्घाते केवितीह कुतः पुनः पृच्छा । केविति तत्र विषय इह केषु स्थितस्य तल्लाभः ॥।॥ तदा कयं सर्वग्यावस्थान ? ननु जानिमात्रवचनात् । धर्मादिसर्वव्याधारः सर्यो जनोऽवश्यम् ॥ २॥२ विषयोऽप्यु (यो वो) पोदधाते केवितीह स एष हेतुरिति । भदेयज्ञेयशियानिबन्ध येन सामायिकम् ॥ १ ॥ अथवा कृताकृतादिषु कार्य केन वा कृतं च कर्तेति । केष्विति करणभावः तृतीयाफे सहमी कृत्वा ॥२॥ मन्यते, इयमत्र भावना-सामान्यग्राहिणो नैगमनयस्योद्दिष्टमात्र एव सामायिके गुरुणा शिष्योऽनधीयानोऽपि तकियाऽननुष्ठायी सन् सामायिकस्य कर्ता वनगमनपस्थितप्रस्थककर्तृवत् , यस्मादुद्देशोऽपि तस्य कारणं सामायिकस्य, तस्मिंश्च कारणे कार्योपचारः, 'उवठिए संगहो य ववहारो'त्ति सङ्घहो व्यवहारश्च मन्यते-उपस्थितः सन् कारको भवतीति, इयमत्र भावना-इहोद्देशानन्तरं वाचनाप्रार्थनाय यदा वन्दनं दत्त्वोपस्थितो भवति तदा प्रत्यासन्नतरकारणत्वात् सङ्ग्रहव्यवहारयोः कारक इति, ऋजुसूत्र आक्रामन् कारको भवतीति मन्यते, एतदुक्तं भवति-उद्देशानन्तरं गुरुपादमूले पन्दित्वोपस्थितः-सामायिकं पठितुमारब्धः कारकः, वृद्धास्तु व्याचक्षते-न पठन्नेव, किन्तु समाप्तेः कारक इति सामायिकक्रियां वा प्रतिपद्यमानस्तदुपयोगरहितोऽपि कारका, यस्मात् सामायिकार्थस्य सामायिकशब्दक्रिये असाधारण कारणम् , असाधारणकारणेन च व्यपदेश इति, 'सहु समत्तमि उपउत्तो'त्ति शब्दादयो नया मन्यन्ते-समाप्ते सत्युपयुक्त एव कारको भवति, त्रयाणां च शब्दादीनां नयानां शब्द क्रियावियुक्तोऽपि सामायिकोपयुक्तः कारकः, मनोज्ञतथापरिणामरूपत्वात् सामायिकस्येति भावना, अयं गाथार्थः ॥ १७७ ॥ कदा कारक इति गतं, नयतो-नयमपञ्चत इत्यर्थः, अथवा कदा कारक इत्येतावद् द्वारं गतं, नयत इत्येतत्तु द्वारान्तरमेव, अतस्तदभिधित्सयाऽऽह
आलोअणा य १विणए २ विस ३ दिसाऽभिग्गहे अ४ काले ५।
रिक्ख ६ गुणसंपया वि अ ७ अभिवाहारे अ ८ अहमए ॥ १७८ ॥ (दा०६) (भा०) व्याख्या-इहाऽऽभिमुख्येन गुरोरात्मदोषप्रकाशनम्-आलोचनानयः, तथा विनयश्च पदधावनानुरागादिः, तथा 'क्षेत्रम्' इक्षुक्षेत्रादि, तथा दिगभिग्रहश्च वक्ष्यमाणलक्षणः, कालश्चाहरादिः, तथा रिक्षसम्पत्-नक्षत्रसंपत् गुणसंपच्च गुणाः-प्रियधर्मादयः, अभिव्याहरणम् अभिव्याहारश्चाष्टमो नय इति गाथासमासार्थः ॥ १७८ ॥ व्यासार्थ तु प्रतिपदं भाष्यकार एव सम्यग न्यक्षेण वक्ष्यति, तथा चाऽऽद्यद्वारव्याचिख्यासयाऽऽहपव्वजाए जुग्गं तावह आलोअणं गिहत्थेसुं। उपसंपयाइ साहुसु मुत्ते अत्ये तदुभए अ॥१७९॥ (प०१Xभा०)
व्याख्या-प्रवज्यायाः-निष्क्रमणस्य यत् प्राणिजातं स्त्रीपुरुषनपुंसकभेदं 'योग्यम्' अनुरूपं तदन्वेषणं, यदिति वाक्यशेषः, तावत्येवाऽऽलोचनाऽवलोकना वा, केषु?-'गृहस्थेषु गृहस्थविषय इति, एतदुक्तं भवति-योग्यं हि सर्वोपाधिशुद्धमेव भवति, ततश्च तदन्वेषणेन सर्वस्यैव विधेः कस्त्वं ! को वा ते निर्वेदः' इत्यादिप्रश्नादेराक्षेप इति, ततश्च प्रयुक्कालोचनस्य योग्यताऽवधारणानन्तरं सामायिकं दद्यात्, न शेषाणां प्रतिषिद्धदीक्षाणामिति नयः। एवं तावद् गृहस्थस्याकृतसामायिकस्य सामायिकार्थमालोचनोका, साम्प्रतं कृतसामायिकस्य यते प्रतिपादयन्नाह-उपसम्पदि साधुषु आलोचनेति वर्तते, सूत्रे अर्थे तदुभये च, इयमत्र भावना-सामायिकसूत्राद्यर्थ यदा कश्चिदुपसम्पदं प्रयच्छति यतिस्तदाऽसावालोचनां ददाति, अत्र विधिः सामाचार्यामुक्त एव, आह-अल्पं सामायिकसूत्रं, तत्कथं तदर्थमपि यतेरुपसम्पत् , तदभावे वा कथं यतिः कथं वा प्रतिक्रमणमन्तरेण शुद्धिरिति ?, अत्रोच्यते, मन्दग्लानादिव्याघाताद् विस्मृनसूत्रस्य पतेः सूत्रार्थमप्युपसम्पदविरुद्धैव, एष्यत्कालं वा दुष्षमान्तमालोक्यानागतामर्षकं सूत्रमिति, तदभावेऽपि च तदा चारित्रपरि
For Private & Personal Use Only
Jain Education Interational
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |