Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 310

॥२९॥ मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः उन्मुक्ककर्मकवचाः सकलकर्मवियुक्तत्वात् , तथा अज़रा वयसोऽभावात्, अमरा आयुषोऽभावात् , असङ्गाश्च सकलक्ले. शाभावादिति गाथार्थः ॥ ९८७ । साम्प्रतमुपसंहरमाहनिच्छिन्नसव्वदुक्खा जाइजरामरणबंधणविमुक्का । अव्वाषाहं सुक्खं अणुहुंती सासयं सिद्धा ॥ ९८८ ॥
व्याख्या-वस्तुतो व्याख्यातैवेति न प्रतन्यते ॥ सिद्धाण नमोकारो जीवं० ॥९८९ ॥ सिद्धाण नमुक्कारो धन्नाण०॥९९०॥सिद्धाण नमुकारो एवं० ॥ ९९१॥ सिद्धाण नमुक्कारो सव्व० विइ होइ मंगलं ॥९९२ ॥
गाथासमूहः सामान्यतोऽहन्नमस्कारवदवसेयः, विशेषतस्तु सुगम एवेति ॥ उक्तः सिद्धनमस्काराधिकारः, साम्प्रतमाचार्यनमस्कारः, तत्राचार्य इति कः शब्दार्थ, उच्यते,-'चर गतिभक्षणयोः' इत्यम्य (चरेः) आङि वा गुरा (पा० ३१-१०० वार्त्तिके ) विति ण्यति आचार्य इति भवति, आचर्यतेऽसावित्याचार्यः, कार्यार्थिभिः सेव्यत इत्यर्थः, अयं च नामादिभेदाच्चतुर्विधः, तथा चाऽऽहनामंठवणादविए भावंमि चउब्विहो उ आयरिओ। दध्वंमि एगभविआई लोइए सिप्पसत्थाई ॥ ९९३ ॥ . __ व्याख्या-नामाचार्यः स्थापनाचार्यः द्रव्याचार्यो भावाचार्य इति, तत्र नामस्थापनाचार्यों सुगमौ, द्रव्याचार्यमागमनोआगमादिभेदं प्रायः सर्वत्र तुल्यविचारत्वादनादृत्य ज्ञशरीरादिव्यतिरिक्तं द्रव्याचार्यमभिधातुकाम आह'द्रव्य' इति द्रव्याचार्यः, 'एकभविकादिः' एकभविकः बद्धायुष्कः अभिमुखनामगोत्रश्चेति, अथवा आदिशब्दाद्द्रव्यभूत आचार्य द्रव्याचार्यः, भूतशब्द उपमावाची, द्रव्यनिमित्तं वा य आचारवानित्यादि, भावाचार्यः-लौकिको लोकोत्तरश्च, तत्र लौकिकः शिल्पशास्त्रादिः, तत्परिज्ञानात् तदभेदोपचारेणैवमुच्यते, अन्यथा शिल्पादिग्राहको गृह्यते, अन्ये त्वेवं भेदमकृत्वौधत एवैनमपि द्रव्याचार्य व्याचक्षत इति गाथार्थः ॥ ९९३ ॥ अधुना लोकोत्तरान् भावाचार्यान् प्रतिपादयन्नाहपंचविहं आयारं आयरमाणा तहा पभासंता । आयारं दंसंता आयरिया तेण वुचंति ॥ ९९४ ॥
व्याख्या-'पञ्चविधं' पञ्चप्रकारं-ज्ञानदर्शनचारित्रतपोवीर्यभेदात् , 'आचार' मिति आङ् मर्यादायां चरणं चार:मर्यादया कालनियमादिलक्षणया चार आचार इति, उक्तं च-'काले विणए बहुमाणे' इत्यादि, तमाचरन्तः सन्तः अनुष्ठानरूपेण, तथा प्रभाषमाणाः अर्थात् व्याख्यानेन, तथाऽऽचारं दर्शयन्तः सन्तः प्रत्युपेक्षणादिक्रियाद्वारेण, मुमुक्षुभिः सेव्यन्ते येन कारणेनाचार्यास्तेनोच्यन्त इति गाथार्थः ॥ ९९४ ॥ अमुमेवार्थ स्पष्टयनाह
आयारो नाणाई तस्सायरणा पभासणाओ वा । जे ते भावायरिया भावायारोवउत्ता य ॥ ९९५ ॥ व्याख्या-आचारः' पूर्ववत् ज्ञानादिपञ्चप्रकारः, तस्य आचारस्याऽऽचरणात् प्रभाषणाद्वा, वाशब्दाद् दर्शनाद्वा हेतोर्ये मुमुक्षुभिर्गुणैर्वा ज्ञानादिभिराचर्यन्ते ते भावाचार्या उच्यन्ते, एतच्चाऽऽचरणाद्यनुपयोगतोऽपि सम्भवति यतः अत आह'भावाचारोपयक्ताश्च' भावार्थमाचारो भावाचारः तदपयुक्ताश्चेति गाथार्थः ॥ ९९५ ॥ आयरियणमोकारो ४ इत्यादिगाथाप्रपञ्चः सामान्येनाहन्नमस्कारवदवसेयः विशेषतस्तु सुगम एवेति ॥
उक्त आचार्यनमस्काराधिकारः ॥साम्प्रतमुपाध्यायनमस्काराधिकारः, तत्रोपाध्याय इति कः शब्दार्थ; ?, उच्यते-इङ् अध्ययने' इत्यस्य 'इडश्चेति (पा० ३-३-२१) पञ् उपाध्यायः, उपेत्याधीयतेऽस्मात् साधवः सूत्रमित्युपाध्यायः, स च नामादिभेदाच्चतुर्विध इति, आह चनामंठवणादविए भावंमि चउव्विहो उवज्झाओ। दवे लोइअ सिप्पाइ निण्हगा वा इमे भाये ॥ ९९६ ॥
व्याख्या-इयं हि तत्त्वत आचार्यगाथातुल्ययोगक्षेमैवेति न प्रतन्यते, नवरं निहवा वेति यदुक्तं तत्र ते ह्यभिनिवेशदोषेणैकमपि पदार्थमन्यथा प्ररूपयन्तो मिथ्यादृष्टय एव इत्यतो द्रव्योपाध्याया इति ॥
बारसंगो जिणक्खाओ सज्झाओ कहिओ वुहेहिं । तं उवइसति जम्हा उवझाया तेण वुचंति ॥ ९९७ ॥ __ व्याख्या-द्वादशाङ्ग आचारादिभेदात् 'जिनाख्यातः' अर्हत्प्रणीतः स्वाध्यायः वाचनानिवन्धनत्वात् इह सूत्रमेय गृह्यते, कथितः 'बुधैः' गणधरादिभिः, य इति गम्यते, 'तं' स्वाध्यायमुपदिशन्ति वाचनारूपेण यस्मात् कारणादुपाध्यायास्तेनोच्यन्ते, उपेत्याधीयतेऽस्मादित्यन्वर्थोपपत्तेरिति गाथार्थः ॥ ९९७ ॥ साम्प्रतमागमशैल्याऽक्षरार्थमधिकृत्योपाध्यायशब्दार्थ निरूपयन्नाहउत्ति उदओगकरणे ज्झत्ति अ झाणस्स होइ निद्देसे । एएण हुँति उझा एसो अन्नोऽवि पजाओ ॥ १९८ ॥ ___ व्याख्या--उ इत्येतदक्षरं उपयोगकरणे वर्तते, ज्झ इति चेदं ध्यानस्य भवति निर्देशे, ततश्च प्राकृतशैल्या एतेन कारणेन भवति उज्झा, उपयोगपुरस्सरं ध्यानकर्तार इत्यर्थः, एषोऽन्योऽपि पर्याय इति गाथार्थः ॥ ९९८ ॥ अथवा
Jain Education Interational