Page Text
________________
॥१०९॥
मावश्यक हारिभद्रीयवृत्तिः
वेति १, ते उक्तवन्तः - संस्तृतमिति, स चोत्थितो जिगमिषुरर्धसंस्तृतं दृष्ट्वा क्रुद्धः, सिद्धान्तवचनं स्मृत्वा 'क्रियमाणं कृत' - मित्यादि कर्मोदयतो वितथमिति चिन्तयामास, 'क्रियमाणं कृत' मित्येतद् भगवद्वचनं वितथं, प्रत्यक्षविरुद्धत्वात्, अश्रावणशब्दवचनवत्, प्रत्यक्षविरुद्धता चास्यार्धसंस्तृत संस्तारा संस्कृतदर्शनात्, ततश्च क्रियमाणत्वेन प्रत्यक्षसिद्धेन कृतत्वधisपनीयत इति भावना, ततो यद् भगवानाह तदनृतं, किन्तु कृतमेव कृतमिति, एवं पर्यालोच्यैवमेव प्ररूपणां चकारेति, स चेत्थं प्ररूपयन् स्वगच्छस्थविरैरिदमुक्तः - हे आचार्य ! 'क्रियमाणं कृत' मित्यादि भगवद्वचनमवितथमेव, नाध्यक्षविरुद्धं, यदि क्रियमाणं क्रियाविष्टं कृतं नेष्यते ततः कथं प्राकू क्रियाऽनारम्भसमय इव पश्चादपि क्रियाभावे तदिष्यत इति, सदा प्रसङ्गात् क्रियाऽभावस्याविशिष्टत्वात्, तथा यच्चोक्तं भवता 'अर्द्धसंस्कृतसंस्तारा संस्कृतदर्शनात् ' तदप्ययुक्तं, यतो यद् यदा यत्राकादेशे वस्त्रमास्तीर्यते तत्तदा तत्रास्तीर्णमेव, एवं पाश्चात्यवस्त्रास्तरणसमये खल्वसावास्तीर्ण एव, विशिष्ट समयापेक्षीणि च भगवद्वचनानि, अतोऽदोष इति । एवं सो जाहे न पडिवज्जइ ताहे केइ असद्दहंता तस्स वयणं सामिसगासं, अण्णे तेणेव समं ठिया, पियदसणावि, तत्थेव ढंको नाम कुंभगारो समणोवासओ, तत्थ ठिया, सा वंदितुं आगया, तंपि तहेत्र पण्णवेइ, सा य तस्साणुराएण मिच्छत्तं विपडिवण्णा, अज्जाणं परिकहेइ, तं श्व ढंकं भणति, सो जाणति - एसाऽवि विप्पडिवण्णा नाहवएणं, ताहे सो भणति - सम्मं अहं न याणामि एयं विसेसतरं, अण्णया
8 एवं स यदा न प्रतिपद्यते तदा केचिदश्रतस्तस्य वचनं स्वामिसकाशं गताः, अम्ये तेनैव समं स्थिताः, प्रियदर्शनाऽपि तत्रैव ढक्को नाम कुम्भकारः श्रमणोपासकः, तत्र स्थिता, सा वन्दितुमागता, तामपि तथैव प्रज्ञापथति, सा च तस्यानुरागेण मिध्यात्वं विप्रतिपन्ना, आर्याभ्यः परिकथयति, सं च दकं भणति, स जानाति - एशऽपि विप्रतिपन्ना नाथवचनेन तदा स भणति सम्यगहं न जानामि एतत् विशेषतरम्, अम्पदा
कैयाई सज्झायपोरुसिं करेइ, ततो ढंकेण भायणाणि उवसंतेण ततोहुत्ती इंगालो छूढो, ततो तीसे संघाडीए एगदेसो दडो, सा भणइ - सात्रय ! किं ते संघाडी दहा ?, सो भणइ-तुम्भे चेव पण्णवेह जहा- दज्झमाणे अडडे, केण तुम्भ संघाडी दहा ?, तो सा संबुद्धा भणइ - इच्छामि समं पडिचोयणा, ताहे सा गंतूण जमालिं पण्णवेइ बहुविहं, सो जाहे न पडिवज्जइ ताहे सा सेससाहुणो य सामिं चेव उवसंपण्णाई, इतरोऽवि एगागी अणालोइयपडिक्कतो कालगतो ॥ एष सङ्घहार्थः, अक्षराणि त्वेवं नीयन्ते, जेठ्ठा सुदंसणा अणोज्जति जमालिघरणीए नामाई, सावस्थीए नयरीए तेंदुगुज्जाणे जमालिस एसा दिट्ठी उप्पण्णा, तत्थ पंचसया य साहूणं सहस्सं च संजईणं, एतेसिं जे सतं ण पडिबुद्धं तं ढंकेण पडिबोहियंति वक्कसेसं, जमालिं मोतूणंति ॥ अन्ये त्वेवं व्याचक्षते - जेठ्ठा महत्तरिगा सुदंसणाऽभिहाणा भगवतो भगिणी, तीसे जमाली पुत्तो, तस्स अण्णोज्जा नाम भगवतो दुहिता भारिया || शेषं पूर्ववत् । गतः प्रथमो निह्नवः, साम्प्रतं द्वितीयं प्रतिपादयन्नाह
१ कदाचित्स्वाध्यायपौरुषीं करोति, ततो ढङ्केन भाजनान्युद्वर्त्तयता ततोऽङ्गारः क्षिप्तः, ततस्तस्याः संधाव्या एकदेशो दग्धः, सा भणति श्रावक ! किं त्वया संघाटी दग्धा १, स भणति यूयमेव प्रज्ञापयत यथा दद्यमानमदग्धं, केन युष्माकं संघाटी दुग्धा ?, ततः सा संबुद्धा भणति इच्छामि सम्यक् प्रतिचोदनां तदा सा गत्वा जमालि प्रज्ञापयति बहुविधं स यदा न प्रतिपद्यते तदा सा शेषसाधवश्च स्वामिनमेवोपसंपन्नाः, इतरोऽपि एकाक्यमाकोचितप्रतिक्रान्तः कालगतः । २ ज्येष्ठा सुदर्शना अनवद्येति जमालिगृहिण्या नामानि श्रावस्त्यां नगर्यां तिन्दुकोद्याने जमालेरेषा दृष्टिरुपन्ना, तत्र पञ्चशतानि च साधूनां सहस्रं च संथतीनां एतेषां ये स्वयं न प्रतिबुद्धास्ते ढकेन प्रतिबोधिता इति वाक्यशेषः, जमालिं मुक्त्वेति । अम्ये त्वेवं व्याचक्षते - ज्येष्ठा - महत्तरा सुदर्शनाभिधाना भगवतो भगिनी, तस्या जमातिः पुत्रः, तस्य भगवचा नाम भगवतो दुहिता भार्यां ।
सोलस वासाणि तया जिणेण उप्पाडियस्स णाणस्स । जीवपएसियदिडी उसभपुरंमी समुप्पण्णा ॥१२७॥ ( भा० )
व्याख्या - षोडश वर्षाणि तदा जिनेनोत्पादितस्य ज्ञानस्य जीवप्रदेशिक दृष्टिस्तत ऋषभपुरे समुत्पन्ना इति गाथार्थः ॥ कथमुत्पन्ना ? यहिं नगरं गुणसिलयं चेइयं, तत्थ वसू नामायरिओ वोहसपुची समोसढो, तस्स सीसो तीस गुत्तो नाम, सो आयष्पधाय पुछे इमं आलावयं अज्झावेइ - एगे भंते ! जीवपएसे जीवेत्ति वत्तवं सिया १, नो इणमठ्ठे समट्ठे, एवं दो जीवपएसा तिणि संखेज्जा असंखेज्जा वा, जाव एगेणावि पदेसेण ऊणो णो जीवोत्ति वत्तवं सिया, जम्हा कसिणे पडिपुणे लोगागासपदेस तुलपरसे जीवेति वत्तव' मित्यादि, एवमज्झाविंतो मिथ्यात्वोदयतो व्युत्थितः सन्नित्थमभिहितवान्
कादयो जीवप्रदेशाः खल्वेकप्रदेशहीना अपि न जीवाख्यां लभन्ते, किन्तु चरमप्रदेशयुक्ता एव लभन्त इति, ततः स एवैकः प्रदेशो जीव इति, तद्भावभावित्वात् जीवत्वस्येति, स खल्वेवं प्रतिपादयन् गुरुणोक्तो - नैतदेवं, जीवाभावप्रसङ्गात्, कथम् १, भवदभिमतोऽन्त्य प्रदेशोऽप्यजीवः, अन्यप्रदेशतुल्यपरिमाणत्वात् प्रथमादिप्रदेशवत्, प्रथमादिप्रदेशो वा जीवः, शेषप्रदेश तुल्यपरिमाणत्वाद्, अन्त्यप्रदेशवत्, न च पूरण इतिकृत्वा तस्य जीवत्वं युज्यते, एकैकस्य पूरणत्वाविशेषाद्, एकमपि विना तस्यासम्पूर्णत्वमित्येवमप्युक्तो यदा न प्रतिपद्यते तोहे से काउस्सग्गो कतो, एवं सो बहूहिं
"
राजगृहं नगरं गुणशीलं चैत्यं, तत्र वसुनामा आचार्यश्चतुर्दशपूर्वी समवसृतः, तस्य शिष्य स्तिष्यगुप्तो नाम, स आत्मप्रवादपूर्वे इममालापकं मध्येति-एको भदन्त ! जीवप्रदेशो जीव इति वक्तव्यं स्यात् ?, नैषोऽर्थः समर्थः, एवं द्वौ जीवप्रदेशौ त्रयः संख्येया असंख्येया वा, यावदेकेनापि प्रदेशेनोनो न जीव इति बक्तब्यं स्यात्, यस्मात् कृत्स्नप्रति पूर्ण लोकाकाशप्रदेशतुल्यप्रदेशो जीव इति वक्तव्यं" एवमधीयानः । २ तदा तस्य कायोत्सर्गः कृतः, एवं स बहुभिर
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |