Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 193

॥१८२॥
व्यावश्यक - हारिभद्रीयवृत्तिः
तिसिओ गामं पविट्ठो, तस्स तरुणीए नीणियमुदगं, सो य पीतो, सा तस्स अणुरत्ता, होक्कारंतस्सविण ठाति, सो उठित्ता गतो, सावि तं पलोएंती तहेव उणुंयत्तेति, जाहे अद्दिस्सो जाओ ताहे तहठिया चेव रागर्स मोहियमणा उयला। एवं रागज्झवाणे भिज्जति आउंति । तथा स्नेहाध्यवसाने सति भिद्यते आयुर्यथा - एगस्स वाणियगस्स तरुणी महिला, ताणि परोप्परमती मरताणि, ताहे सो वाणिज्जगेण गतो, पडिनियत्तो वसहिं एक्काहेण ण पावइ, ताहे वयंसगा से भांति - पिच्छामो किं सच्चो अणुरागो न वत्ति १, ततो एगेणागंतूण भणिया-सो मउत्ति, तीए भणियं किं सच्चं १, सचं सच्चंति, ततो तिनिवारे पुच्छित्ता मया, इयरस्स कहियं, सोऽवि तह चेव मतो | एवं स्नेहाध्यवसाने सति भिद्यते आयुरिति, आह-रागस्नेहयोः कः प्रतिविशेष इति ?, उच्यते, रूपाद्याक्षेपजनितः प्रीतिविशेषो रागः, सामान्यस्त्वपत्यादिगोचरः स्नेह इति, भयाध्यवसाने भिद्यते आर्युर्यथा सोमिलस्येति - बारवतीए वासुदेवो राया, वसुदेवो से पिया देवई माया, सा कंचि महिल पुत्तस्स थणं देतिं दद्दूण अद्धितिं पगया, वासुदेवेण पुच्छिया-अम्मो ! कीस अद्धितिं पकरेसि ?, तीए भणियं
१ तृषितो प्रामं प्रविष्टः तस्मै तरुण्याऽऽमीतमुदकं, स च पीतवान्, सा तस्मिन्ननुरक्ता, हुङ्कारयत्यपि न तिष्ठति, स उत्थाय गतः सापि तं प्रलोकयन्ती तथैव स्थिति (?) यदाऽदृश्यो जातस्तदा तथास्थितव रागसंमूढमना मृता । एवं रागाध्यावसानेन भिद्यते भायुरिति । एकस्य वणिजस्तरुणी महिला, तौ परस्परमतीव अनुरक्ती, तदा स वाणिज्याय गतः प्रतिनिवृत्तो वसतिमेकाहेन न प्राप्स्यति, तदा वयस्यास्तस्य भणन्ति प्रेक्षामहे किं सत्योऽनुरागो न वेति, तत एकेनागत्य भणिता-स मृत इति, तथा भणितम्- किं सत्यं १, सत्यं सत्यमिति, ततः श्रीन् वारान् पृष्ट्वा मृता, इतरमै कथितं, सोऽपिं तथैव सृतः । द्वारिकायां वासुदेवो राजा, वसुदेवस्तस्य पिता देवकी माता, सा काचिम्महिलां पुत्राय स्तम्यं ददतीं दृष्ट्वाऽधृतिं प्रगता, वासुदेवेन पृष्टा-अम्ब! किमटतिं प्रकरोषि ?, तथा भणितम् * ताहे पडतेति प्र.
जात ! न मे पुत्तभंडेण केणइ थणो पीउत्ति, वासुदेवेण भणिया-मा अद्धितिं करेसि, इहि ते देवयाणुभावेण पुत्तसंपत्तिं करेमो, देवया आराहिया, तीए भणियं भविस्सइ से दिवपुरिसो पुत्तोत्ति, तहेव जायं । जायरस य से गयसुकुमालोत्ति नामं कयं । सो य सबजादवपितो सुहंसुहेण अभिरमइ, सोमिलमाहणधूया य रूववतित्ति परिणाविओ, अरिट्ठमिस्स य अंतियं धम्मं सोऊण पवइओ, गतो य भगवया सद्धिं धिज्जाइयस्सवि अपत्तियं जायं । कालेण पुणो भगवया सद्धिं बारवतिमागओ, मसाणे य पडिमं ठितो, दिट्ठो य धिज्जाइएणं, ततो कुविएण कुडियंठो मत्थए दाऊण अंगाराणं से भरितो, तस्स य सम्मं अहियासेमाणस्स केवलं समुप्पण्णं, अंतगडो य संवृत्तो । वासुदेवो य भगवतो रिङनेमिस्स चलणजुयलं नमिऊणं सेसे य साहू वंदिऊण पुच्छइ-भगवं ! कतो गयसुकुमालोत्ति ?, भगवया कहियं - मसाणे पडिमं ठितो आसि, वासुदेवो तत्थेव गतो, मतो दिट्ठो, कुविएण भगवं पुच्छिओ-केणेस मारिउत्ति ?, भगवया भणियं-जंस्सेव तुमं
१ जात ! न मम पुत्रभाण्डेन केनचित् स्तभ्यं पीतमिति, वासुदेवेन भणिता-माधृतिं कार्षीः, इदानीं तव देवतानुभावेन पुत्रसंपतिं करोमि, देवताssराजा, तया भणितं भविष्यति तत्या दिव्यपुरुषः पुत्र इति तथैव जातं । जातस्य श्व तस्य गजसुकुमाल इति नाम कृतं । स च सर्वयादवप्रियः सुखं सुखेनाभिरमते, सोमिल ब्राह्मणदुहिता च रूपवतीति परिणायितः, अरिष्टनेमे श्वान्तिके धर्मे श्रुत्वा प्रव्रजितः, गतश्च भगवता सार्धः, धिग्जातीयस्याप्यप्रीतिकं जातं । कालेन पुनर्भगवता सार्धं द्वारिकायामागतः, श्मशाने च प्रतिमां स्थितः, दृष्टश्च धिग्जातीयेन, ततः कुपितेन कुण्डिकाकण्ठं (पाली ) मस्तके दरवाऽङ्गारैः तस्य मृतः, तस्य च सम्यगध्यस्यतः केवलं समुत्पन्नम्, अन्तकृश्च संवृत्तः । वासुदेवश्च भगवतोऽरिष्टनेमेश्वरणयुगलं नत्वा शेषांश्च साधून् वन्दित्वा पृच्छति-भगवन् ! क गजसुकुमाल इति?, भगवता कथितं श्मशाने प्रतिमया स्थित आसीत्, वासुदेवस्तत्रैव गतः, मृतो दृष्टः, कुपितेन भगवान् पृष्ट:- केनैष मावि इति ?, भगवता भणितं यस्यैव स्वां
नयरिं पवितं दण सीसं फुट्टिहीतित्ति । धिज्जाइओऽवि माणुसाणि पट्ठाविऊण जात्र नीति ताव दिट्ठो अणेण पविसंतो वासुदेवो, भयसंभंतरस य से सीसं तडित्ति सयसिक्करं फुर्हति । एवं भयाध्यवसाने सति भिद्यते आयुरिति । द्वारं । यदुक्तं 'निमित्ते सति भिद्यते आयु'रिति तन्निमित्तमनेक प्रकारं प्रतिपादयन्नाह -
दंडकस सत्थरज्जू अग्गी उद्गपडणं विसं वाला । सीउण्हं अरइ भयं खुहा पिवासा य वाही य ॥ ७२५ ॥ मुत्तपुरीसनिरोहे जण्णाजिण्णेय भोयणे बहुसो । घंसणघोलणपीलण आउस्स उवक्कमा एए ॥ ७२६ ॥ दारं ॥
व्याख्या - दण्डकशाशस्त्ररज्जवः अग्निः उदकपतनं विषं व्यालाः शीतोष्णमरतिर्भयं क्षुत्पिपासा च व्याधिश्च मूत्रपुरीनिरोधः जीर्णाजीर्णे च भोजनं बहुशः घर्षणघोलणपीडनान्यायुषः उपक्रम हेतुत्वादुपक्रमा एते, कारणे कार्योपचारात्, यथा-तन्दुलान् वर्षति पर्जन्यस्तथा आयुर्धृतमिति । तत्र दण्डादयः प्रसिद्धा एव, 'व्यालाः' सप उच्यन्ते, घर्षणं चन्दनस्येव, घोलनम् अङ्गुष्ठाङ्गुलि गृहीतसञ्चाल्यमानयूकाया इव, पीडनम् इक्ष्वादेरिवेति गाथार्थः ॥ द्वारं ॥ तथाऽऽहारे सत्यसत वा भिद्यते आयुर्यथा - ऐगो मरुगो छणे अट्ठारस वारे भुंजिऊण सूलेण मओ, अण्णो पुण छुहाए मओत्ति । द्वारं । वेदनायां सत्यां भिद्यते आयुर्यथा शिरोनयनवेदनादिभिरनेके मृता इति । द्वारं । तथा पराघाते सति भिद्यते आयुर्यथा
१ नगरीं प्रविशन्तं दृष्ट्वा शीर्ष स्फुटिष्यतीति । धिग्जातीयोऽपि मानुषान् प्रस्थाप्य यावद्याति तावद्दृष्टोऽनेन प्रविशन् वासुदेवः, भयसंभ्रान्तस्य च तस्व शीर्ष चटदिति शतशर्करं स्फुटितमिति । २ एको ब्राह्मणः क्षणेऽष्टादश वारान्भुक्त्वा शूलेन सृतः अन्यः पुनः क्षुधा मृत इति ।
Jain Education Infern