Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 192

॥१८॥ मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः आगन्तुकस्तु यावत्कथिकः, ततोऽसौ वास्तव्योऽवधिकालं यावदुपाध्यायादिभ्यो दीयते, शेषं पूर्ववत् , अथ द्वावपीत्वरौ तत्राप्येक उपाध्यायादिभ्यः कार्यते शेषं पूर्ववद्, अन्यतमो वाऽवधिकालं यावद्धार्यत इत्येवं यथाविधिना विभाषा कार्येति । उक्का वैयावृत्योपसम्पत्, साम्प्रतं क्षपणोपसम्पत्प्रतिपाद्यते-चारित्रनिमित्तं कश्चित्क्षपणार्थमुपसम्पद्यते, स च क्षपको द्विविधः-इत्वरो यावत्कथिकश्च, यावत्कथिक उत्तरकालेऽनशनकर्ता, इत्वरस्तु द्विधा-विकृष्टक्षपकोऽविकृष्टक्षपकश्च, तत्राष्टमादिक्षपको विकृष्टक्षपकः, चतुर्थषष्ठक्षपकस्त्वविकृष्ट इति । तत्रार्य विधिः-अविकृष्टक्षपकः खल्वाचार्येण प्रष्टव्यः-हे आयुष्मन् ! पारणके त्वं कीदृशो भवसि ?, यद्यसावाह-लानोपमः, ततोऽसावभिधातव्यः-अलं तव क्षपणेन, स्वाध्यायवैयावृत्यकरणे यहं कुरु, इतरोऽपि पृष्टः सन्नेवमेव प्रज्ञाप्यते, अन्ये तु व्याचक्षते-विकृष्टक्षपकः पारणककाले ग्लानकल्पतामनुभषापीष्यत एव, यस्तु मासादिक्षपको यावत्कथिको वा स इष्यत एव, तत्राप्याचार्येण गच्छः प्रष्टव्यो-यथाऽयं क्षपक उपसम्पद्यत इति, अनापृच्छय गच्छं सङ्गच्छतः सामाचारीविराधना, यतस्ते सन्दिष्टा अप्युपधिपत्युपेक्षणादि तस्य न कुर्वन्ति, अथ पृष्टा अवते यथाऽस्माकं एकः क्षपकोऽस्त्येव, तस्य क्षपणपरिसमासाबस्य करिष्यामः, ततोऽसौ प्रियते, अथ नेच्छन्ति ततस्त्यज्यते, अथ गच्छस्तमप्यनुमन्यते ततोऽसाविष्यत एव, तस्य च विधिना प्रतीच्छितस्योदर्तनादि कार्य, यत्पुनः प्रमादतोऽनाभोगतो वा न कुर्वन्ति शिष्यास्तदाऽऽचार्येण चोदनीया इत्यलं प्रसझेन इति गाथार्थः॥चारित्रोपसम्पशिधिविशेषप्रतिपादनायाहउपसंपन्नो जं कारणं तु तं कारणं अपूरतो। अहवा समाणियंमी सारणया वा विसग्गो वा ॥७२० ॥ दारं ।।
व्याख्या-उपसम्पन्नो 'यत्कारणं' यन्निमित्तं, तुशब्दादन्यञ्च सामाचार्यन्तर्गतं किमपि गृह्यते, 'तत्कारणं' वैयावृयादि 'अपूरयन्' अकुर्वन् , यदा वर्तत इत्यध्याहारः, किम् -तदा'सारणया वा विसग्गो वा' तदा तस्य 'सारणा' चोदना षा क्रियते, अविनीतस्य पुनः विसों वा-परित्यागो वा क्रियत इति, तथा नापूरयमेव यदा वर्तते तदैव सारणा का विसर्गो वा क्रियते, किं तु? 'अहवा समाणियंमित्ति अथवा परिसमाप्तिं नीते अभ्युपगतप्रयोजने स्मारणा वा क्रियते, यथा-समाप्तं, तद्विसर्गो वेति गाथार्थः ॥ उक्ता संयतोपसम्पत्, साम्प्रतं गृहस्थोपसम्पदुच्यते-तत्र साधूनामियं सामाचारी-सर्वत्रैवाध्वादिषु वृक्षाघधोऽप्यनुज्ञाप्य स्थातव्यं, यत आहइत्तरियं पिन कप्पइ अविदिर्भ खस्लु परोग्गहाईसुं। चिडित्तु निसिइत्तु व तइयव्वयरक्खणहाए ॥ ७२१ ॥
व्याख्या-'इत्वरमपि' स्वल्पमपि, कालमिति गम्यते, न कल्पते अविदत्तं खलु परावग्रहादिषु, आदिशब्दः परावनहानेकभेदप्रख्यापकः, किं न कल्पते इति ?, आह-'स्थातु' कायोत्सर्ग कर्तुं 'निषीदितुम्' उपवेष्टुं, किमित्यत आह-'तइयधयरक्खणहाए' अदत्तादानघिरत्याख्यतृतीयव्रतरक्षणार्थ, तस्मादिक्षाटनादावपि व्याघातसम्भवे क्वचित् स्थातुकामेनानुज्ञाप्य स्वामिनं विधिना स्थातव्यम्, अटव्यादिष्वपि विश्रमितुकामेन पूर्वस्थितमनुज्ञाप्य स्थातव्यं, तदभावे देवतां, यस्याः सोऽवग्रह इति गाथार्थः ॥ उक्ता दशविधसामाचारी, साम्प्रतमुपसंहरमाहएवं सामायारी कहिया दसहा समासओ एसा । संजमतबड्डयाणं निग्गंथाणं महरिसीणं ॥ ७२२ ॥ निगदसिद्धा । सामाचार्योसेवकानां फलप्रदर्शनायाह
एवं सामायारिं जुजंता चरणकरणमाउत्ता । साहू खवंति कम अणेगभवसंचियमणंतं ॥ ७२३ ॥ निगदसिद्धा एव । इदानी पदविभागसामाचार्याः प्रस्तावः, सा च कल्पव्यवहाररूपा बहुविस्तरा स्वस्थानादवसेया, इत्युक्तः सामाघार्युपक्रमकाला, साम्प्रतं यथाऽऽयुष्कोपक्रमकालः प्रतिपाद्यते-सच सप्तधा, तद्यथा
अज्सवसानिमित्त आहारे यणा पराघाए । फासे आणापाणु सत्तविहं झिजए आउं ॥७२४ ॥ व्याख्या-अध्यवसानमेव निमित्तम्. अध्यवसाननिमित्तं तस्मिन्नध्यवसाननिमित्ते सति, अथवा अध्यवसानं रागस्नेहभयभेदेन त्रिधा तस्मिन्नध्यवसाने सति, तथा दण्डादिके निमित्ते सति, आहारे प्रचुरे सा न्धिन्यां मत्यां, पराघातो गर्तापातादिसमुत्थस्तस्मिन् सति, स्पर्श भुजङ्गादिसम्बन्धिनि, प्राणापानयोनिरोधे, किम् ?, सर्वत्रैव क्रियामाह-'सप्तविध' सप्तप्रकारमेवं भिद्यते आयुरिति गाथासमुदायार्थः॥ अवयवार्थस्तूदाहरणेभ्योऽवसेयः, तानि चामूनि-रागाध्यवसाने सति भिद्यते आयुर्यथा
गस्स गावीओ हरियाओ, ताहे कुढिया पच्छओ लग्गा, तेहिं नियत्तियाओ, तत्थेगो तरुणो अतिसयदिवरूवधारी
। एकस्य गावो हताः, तदा प्रामाधिपाः (आरक्षकाः) पश्चाल्लमाः, तैनिवर्तिताः, तत्रैकः तरुणोऽतिशयदिग्यरूपधारी