Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01

SR No.: 002521
Original Sutra Author: Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami
Publisher: Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust
Total Pages: 340
Language: Sanskrit
Classification: Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak
File Size: 14 MB

Page 190

मावश्यक हारिभद्रीयवृत्तिः
॥ १७९॥ भेदाः, दर्शनेऽपि दर्शनप्रभावनीयशास्त्र विषया एत एव द्रष्टव्या इति, अत्र च सन्दिष्टः सन्दिष्टस्योपसम्पद्यते इत्यादिचतुर्भङ्गिका, प्रथमः शुद्धः शेषास्त्वशुद्धा इति, 'द्विविधा च चारित्रार्थाये'ति यदुकं तत्प्रदर्शनायाह- 'वेयावच्चे खमणे काले आवकहाइ य' चारित्रोपसम्पद् वैयावृत्यविषया क्षपणविषया च, इयं च कालतो यावत्कथिका च भवति, चशब्दादित्वरा च भवति, एतदुक्तं भवति - चारित्रार्थमाचार्याय कश्चिद्वैयावृत्त्यकरत्वं प्रतिपद्यते, स च कालत इत्वरो यावत्कथिकश्च भवतीति गाथासमासार्थः ॥ साम्प्रतमयमेवार्थो विशेषतः प्रतिपाद्यते तत्रापि सन्दिष्टेन सन्दिष्टस्योपसम्पद्दातव्येति मौलिकोऽयं गुण इति एतत्प्रभवत्वादुपसम्पद इति, अतः अमुमेवार्थमभिषित्सुराह—
संदिट्ठो संदिट्ठस्स वेब संपाई उं एमाई । चउभंगो एस्थं पुण पढमो भंगो हवइ सुद्धो ॥ ७०० ॥ व्याख्या- 'सन्दिष्टो' गुरुणाऽभिहितः सन्दिष्टस्यैवाचार्यस्य यथा अमुकस्य सम्पद्यतां उपसम्पदं प्रयच्छेत इत्यर्थः, एवमादिश्चतुर्भङ्गः, स चायं - तद्यथा - सन्दिष्टः सन्दिष्टस्योक एव, सन्दिष्टः असन्दिष्टस्याम्यस्याऽऽचार्यस्येति द्वितीयः, असन्दिष्टः सन्दिष्टस्य, न तावदिदानीं गन्तव्यं गन्तव्यं त्वमुकस्येति तृतीय:, असन्दिष्टः असन्दिष्टस्य-न ताबदिदानीं गन्तव्यं न चामुकस्येति, अत्र पुनः प्रथमो भङ्गो भवति शुद्धः, पुनःशब्दस्य विशेषणार्थत्वात् द्वितीयपदेनाव्यवच्छित्तिनिमित्तमन्येऽपि द्रष्टव्या इति गाथार्थः ॥ साम्प्रतं वर्त्तनादिस्वरूपप्रतिपादनायाह
अथिरस पुण्यगहियस्स वत्तणा अं इहं थिरीकरणं । तत्सेव पएसंतरणहस्सऽणुसंघणा घडणा ॥ ७०१ ॥
१ आचार्यस्य.
हणं तप्पमतया सुते अत्थे य तदुभए बेव । अत्थग्गहणंमि पार्य एस विही होइ णायव्वो । ७०२ ।। गाथाद्वयं निगदसिद्धमेव । नवरं प्रायोग्रहणं सूत्रग्रहणेऽपि कश्चिद्भवत्येव प्रमार्जनादिरिति ज्ञापनार्थम् ॥ साम्प्रतमधिकृतविधिप्रदर्शनाय द्वारगाथामाह
मज्जणणि सेज्जअक्खा कितिकंमुस्सग्ग बंदणं जेट्ठे । भासतो होई जेट्टो मो परियाएण तो वन्दे ॥ ७०३ ॥ तवष्याचिख्यासयैवेदमाह
ठाणं पमजिऊणं दोणि निसिजाउ होंति कायदवा । एगा गुरुणो भणिया बितिया पुण होति अक्खाणं ॥ ७०४ ॥ निगदसिद्धा, नवरम्- 'अक्खाणं'ति समवसरणस्य, न चाकृतसमवसरणेन व्याख्या कर्त्तव्येत्युत्सर्गः ॥ व्याख्यातं द्वारत्रयं, कृतिकर्मद्वारव्याचिख्यासयाऽऽह—
दो चैव मत्तगाई खेले तह काइयाए बीयं तु । जावश्या य सुर्णेती सब्वेऽवि य ते तु बंदंति ॥ ७०५ ॥ निगदसिद्धैष, नवरं मात्रकं -समाधिः, कृतिकर्मद्वार एव च विशेषाभिधानमदुष्टमिति, अर्द्धकृत व्याख्यानोत्थानानुस्थानाभ्यां पलिसम्थाऽऽत्मविराधनादयश्च दोषा भावनीया इति द्वारम् । अधुना कायोत्सर्गद्वारं व्याचिख्यासुराह्
o कासगं करेंति सव्वे पुणोऽषि वदति । णासण्णे णाइदूरे गुरुवयणपडिकलगा होति ॥ ७०६ ॥ व्याख्या - सर्वे श्रोतारः 'श्रेयांसि बहुविघ्नानी' तिकृत्वा तद्विघातायानुयोगप्रारम्भनिमित्तं कायोत्सर्गे कुर्वन्ति, तं वत्सार्य सर्वे पुनरपि वन्दन्ते, ततो नासने नातिदूरे व्यवस्थिताः सन्तः किम् ?- गुरुवचनप्रतीच्छका भवन्ति-शृण्वन्तीति गाथार्थः ॥ साम्प्रतं श्रवणविधिप्रतिपादनायाह
णिद्दा विगहा परिषजिएहिं गुतेहिं पंजलिउडेहिं । भक्तिबहुमाणपुष्वं उपउतेहिं सुणेपव्वं ॥ ७०७ ॥ अभिकवतेहिं सुहासियाइँ बयणाइँ अस्थसाराई । विम्हियमुहहिं हरिसागएहिं हरिसं जणतेहिं ॥ ७०८ ॥ गाथाद्वयं निगदसिद्धं । नवरं 'हरिसागरहिं' ति सञ्जातहर्षैरित्यर्थः, अभ्येषां च संवेगकारणांदिना हर्ष जनयद्भिः, एवं व शृण्वद्भिस्तैर्गुरोरतीव परितोषो भवतीति ॥ ततः किमित्याह
गुरुपरिओसगएणं गुरुभक्तीए तहेव विणएणं । इच्छियसुत्तत्थाणं विप्पं पारं समुचयंति ।। ७०९ ॥ व्याख्या- 'गुरुपरितोषगतेन' गुरुपरितोषजातेन सता गुरुभक्त्या तथैव विनयेन, किम् ?, सम्यक्सद्भावप्ररूपणया ईप्सित सूत्रार्थयोः 'क्षिप्रं ' शीघ्रं पारं समुपयान्ति-निष्ठां ब्रजन्तीति गाथार्थः ॥
वक्ाणसमतीए जोगं काऊण काइयाईणं । वंदति तओ जे अण्णे पुत्र्वं चिय भणन्ति ॥ ७१० ॥ निगदसिद्धा । नवरम्, अन्ये आचार्या इत्थमभिदधति - किल पूर्वमेव व्याख्यानारम्भकाले ज्येष्ठं वन्दन्त इति । द्वारगाथापश्चार्धमाक्षेपद्वारेण प्रपञ्चतो व्याचिख्यासुराह
चोति जइहु जिट्ठो कहिंचि सुत्रात्थधारणाविगलो । वक्खाणलद्धिहीणो निरत्ययं वंदणं तंमि ॥ ७११ ॥ निगदसिद्धा । नवरं निरर्थकं वन्दनं, तस्मिंस्तत्फलस्य प्रत्युच्चार कश्श्रवणत्याभावादिति भावना ।