Page Text
________________
॥१६४॥
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्तिः तथा वन्दित्वा पर्युपासयामि इति गाथार्थः ॥ ६०६ ॥ इति सञ्जातसङ्कल्पो भगवत्समीपं गत्वा अभिवन्ध च भगवन्तं तदनतस्तस्था, अत्रान्तरे
आभट्ठो य जिणेणं जाइजरामरणविप्पमुक्केणं । णामेण य गोसेण य सव्वण्णू सव्वदरिसीणं ॥६०७॥ व्याख्या-पूर्ववत् ॥ इत्थमपि संलप्तो हद्तं संशयं प्रयुं क्षोभादसमर्थो भगवताऽभिहितःतज्जीवतस्सरीरंति संसओ णवि य पुच्छसे किंचि । वेयपयाण य अत्यं ण जाणसी तेसिमो अस्थो॥६०८॥
व्याख्या-स जीवः तदेव शरीरमिति, एवं संशयस्तव, नापि च पृच्छसि किश्चित् विदिताशेषतत्त्वम्, अयं स संशयस्तव विरुद्धवेदपदश्रुतिनिबन्धनो वर्तते, वेदपदानां चार्थ न जानासि, तेषां तव संशयनिबन्धनानामयमों-वक्ष्यमाणलक्षण इति गाथाक्षरार्थः ॥ तानि चामूनि परस्परविरुद्धानि वेदपदानि-विज्ञानधन एव एतेभ्यो भूतेभ्यः समुत्थाय नान्येवानु विनश्यति न प्रेत्यसज्ञाऽस्ति' इत्यादीनि,तथा 'सत्येन लभ्यः तपसा ह्येष ब्रह्मचर्येण नित्य ज्योतिर्मयो हि शुद्धो,यं पश्यन्ति धीरा यतयः संयतात्मानः' इत्यादीनि चेति, एतेषां चायमर्थः ते बुद्धौ प्रतिभासते-'विज्ञानपने'त्यादीनां पूर्ववत् व्याख्या, नवरं न प्रेत्य सज्ञा अस्ति-न देहात्मनोः भेदसञ्ज्ञाऽस्ति, भूतसमुदायमात्रधर्मस्वात् चैतन्यस्य, ततश्चामूनि किल शरीरातिरिक्तात्मोच्छेदपराणि वर्तन्ते, 'सत्येन लभ्य' इत्यादीनि तु देहातिरिकात्मप्रतिपादकानि इति, अतः संशयः, युक्ता च भूतसमुदायमात्रधर्मता चेतनायाः, ते मतिः, तत्र एवोपलब्धेगौरतादिवदिति, तथा प्रत्यक्षादि
बालमेतनिदर्शनमित्युक्तेश्चौरादिकोऽयं शेयो, पहा पर्युपादासेर्धनन्तास्गो नाम इति णिचि रूपमेतत्, पर्युपासे इति कचिदस्त्यपि. प्रमाणगोचरातिक्रान्तश्च देहातिरिक्त आत्मेति, तत्र वेदपदानां चार्थ न जानासि, चशब्दाधुति हृदयं च, तेषामयमर्थः-तत्र 'विज्ञानघने'त्यादीनां प्रथमगणधरवक्तव्यतायां व्याख्यातत्वात् न प्रदाते, 'सत्येन लभ्य' इत्यादीनां तु सुगमत्वादिति । न च तत्रैव उपलब्ध्या हेतुभूतया चेतनायाः शरीरधर्मताऽनुमातुं युज्यते, तद्धर्मतया तत्रोपलम्भासिद्धेः, न च तस्मिन् सत्येव उपलम्भः तद्धर्मत्वानुमानाय अलं, व्यभिचारदर्शनाद्, यतः स्पर्शे सत्येव रूपादयः उपलभ्यन्ते, न च तद्धर्मता तेषामिति, तस्मात् शरीरातिरिकामाख्यपदार्थधर्मश्चेतना इति, देशप्रत्यक्षश्वायम् , अवग्रहादीनां स्वसंवेद्यत्वात् , भावना प्रथमगणधरवत् अवसेया, अनुमानगम्योऽपि, तश्चेदम्-देहेन्द्रियातिरिक्त आत्मा, तद्विगमेऽपि तदुपलधार्थानुस्मरणात्, पञ्चवातायनोपलब्धार्थानुस्मतृदेवदत्तवत्, आगमगम्यता तु अस्य प्रसिद्धा एव 'सत्येन लभ्य' इत्यादिवेदपदप्रा. माण्याभ्युपगमादिति, अलं विस्तरेण, गमनिकामात्रमेतत् । छिण्णमि संसयंमी जिणेण जरमरणविप्पमुक्केणं । सो समणो पध्वइओ पंचहि सह खंडियसएहि ॥६०९॥
व्याख्या-पूर्ववत् ॥ तृतीयो गणधरः समाप्त इति । अस्य च प्रथमगणधरादिदं नानास्वं-तस्य जीवसत्तायां संशयः, अस्य तु शरीरातिरिक्त खस्वात्मनि, न तु तस्य सत्तायामिति ॥
ते पब्धहए सो वियत्तो आगच्छई जिणसगासं । वचामिण वंदामी वंदित्ता पज्जुवासामि ॥६१०॥ व्याख्या-तान् प्रव्रजितान् श्रुत्वा इन्द्रभूतिप्रमुखान् व्यको नाम गणधरः आगच्छति जिनसकाश, किंविशिटेनाध्यवसायेन इत्याह-व्रजामि, णमिति वाक्यालङ्कारे, वन्दामि भगवन्तं जिनं, तथा वन्दित्वा पर्युपासयामि इति गाथाक्षरार्थः ॥ इत्येवंभूतेन सङ्कल्पेन गत्वा भगवन्तं प्रणम्य तत्पादान्तिके भगवरसम्पदुपलब्ध्या विस्मयोत्फुल्लनयनस्तस्थौ, अत्रान्तरे
आभट्ठो य जिणेणं जाइजरामरणविप्पमुकेणं । नामेण य गोसेण य सवण्णू सव्वदरिसीणं ॥ ११ ॥ ब्याख्या-पूर्ववत् । किं मणि पंच भूया अस्थि नत्यित्ति संसओ तुझं । वेयपयाण य अत्थं ण जाणसी तेसिमो अत्यो ॥ ६१२ ।।
व्याख्या-किं 'पञ्च भूतानि' पृथिव्यादीनि सन्ति न सन्तीति वा मन्यसे, व्याख्यान्तरं पूर्ववत । संशयश तवायं विरद्धवेदपदश्रुतिसमुत्थो वर्तते, शेषं पूर्ववत्, तानि घामूनि वेदपदानि वर्तन्ते-'स्वामोपमं वै सकलमित्येष ब्रह्मविधिरञ्जसा विज्ञेय' इत्यादीनि, तथा 'द्यावा पृथिवी' इत्यादीनि च, तथा 'पृथ्वी देवता आपो देवता' इत्यादीनि च, एतेषां चायमर्थः तव प्रतिभासते-'खमोपम' स्वमसदृशं, वैनिपातोऽवधारणे 'सकलम्' अशेषं जगत् एष ब्रह्मविधिः' एष परमार्थप्रकार इत्यर्थः 'अञ्जसा' प्रगुणेन न्यायेन 'विज्ञेयो' विज्ञातव्यो भाव्य इत्यर्थः, ततश्चामूनि किल भूतनिहवपराणि, शेषाणि तु सत्ताप्रतिपादकानीति, अतः संशयः, तथा भूताभाव एव च युक्त्युपपन्नः, ते चित्तविभ्रमः, तेषां प्रमाणतोऽग्रहणात् , तथाहि-चक्षुरादिविज्ञानस्य आलम्बनं परमाणवो वा स्युः परमाणुसमूहो वा १, न तावदणवो, विज्ञाने अप्रतिभासनात्, नापि तत्समूहो, भ्रान्तत्वात् , द्विचन्द्रवत् , भ्रान्तता चास्य समूहिभ्यस्तत्त्वान्यत्वाभ्यामनिर्वचनीयत्वात् अवस्तुत्वात् , अतः कुतो भूतसत्तेति, तत्र वेदपदानां चार्थ न जाना सि, चशब्दाद्युतिं हृदयं च तेषां' तवसंशयनिबन्धनानां वेदपदा
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |