Page Text
________________
मावश्यक-हारिभद्रीयवृत्ति
॥१९॥ 'तं सीहासणत्थो सदेवमणुआसुराए परिसाए धम्म पण्णवेहिसित्ति, दामदुर्ग पुण न याणामि, सामी भणति-हे उप्पल ! जण्णं तुमं न जाणासि तण्णं अहं दुविहं सागाराणगारि धम्मं पण्णवेहामित्ति, ततो उप्पलो वंदित्ता गओ, तत्थ सामी अद्धमासेण खमति । एसो पढमो वासारत्तो १। ततो सरए निग्गंतूण मोरागं नाम सण्णिवेसं गओ, तस्थ सामी बाहिं उजाणे ठिओ, तत्थ मोराए सण्णिवेसे अच्छंदा नाम पासंडत्था, तस्थेगो अच्छंदओ तंमि सण्णिवेसे कोटलबेंटलेण जीवति, सिद्धत्थओ अ एकलओ दुक्खं अच्छति बहुसंमोइओ पूअं च भगवओ अपिच्छतो, ताहे सो वोलेंतयं गोवं सहावेत्ता भणति-जहिं पधावितो जहिं जिमिओ पंथे य ज दिई, दिहो य एवंगुणविसिठ्ठो सुमिणो, तं वागरेह, सो आउट्टो गंतुं गामे मित्तपरिचिताणं कहेति, सधेहिं गामे य पगासिअं-एस देवजओ उजाणे तीताणागयवट्टमाणं जाणा, ताहे अण्णोऽधि लोओ आगओ. सबस्स वागरेइ, लोगो आउट्टो महिमं करेइ, लोगेण अविरहिओ अच्छा, ताहे सो लोगो
सिंहासनस्थः सदेवमनुजासुरायो पर्षदि धर्म प्रज्ञापयिष्यसि इति, दामहिकं पुनर्न जानामि, स्वामी भणति-हे उत्पल ! यत् त्वं न जानीये तवई द्विविध सागारिकानगारिकं धर्म प्रज्ञापयिष्यामीति, तत सत्पठो बन्दित्वा गतः, तत्र स्वामी अर्धमासेन क्षपयति । एष प्रथमो वरात्रः सतःशारी निर्गस्य मोराक नाम मनिवेशं गतः, तत्र स्वामी बहिरुधाने स्थितः, तत्र मोराके सनिवेशे गधाच्छन्दा नाम पापण्डस्थाः, तत्रैक: यथाउम्पक: तमिन् सचिवेसे कार्मणवशीकरणाविना जीवति, सिद्धार्थकच एकाकी दुःखं तिष्ठसि बहुर्समुवितः पूर्जा च भगवतः अपश्यन् , तदा सब्रजम् गोपं शदयित्वा भणति-पत्र गता यत्र जिमितः पथि च याएं, इष्टवैवंगुणविशिष्टः स्वमः, तम्याकरोति, सावर्जितो प्रामे गत्वा मित्रपरिचितेभ्यः कथयति, सर्वनामे च प्रकाशित-एप देवार्य ज्याने अनीतानागतवर्तमानं जानाति, तदा भन्योऽपि कोक भागतः, (तमा अपि) सर्वसै व्याकरोति, लोक भावर्जितो महिमानं करोति, डोकेवा. विरहितः तिष्ठति, तदा स कोको भणइ-एस्थ अच्छंदओ नाम जाणओ,सिद्धत्थो भणति-सो ण किंचि जाणइ, ताहे लोगो गंतुं भणइ-तुम न किंचि जाणसि, देवजओ जाणइ, सो लोयमझे अप्पाणं ठावेउकामो भणति-एह जामो, जइ मज्झ पुरओ जाणइ तो जाणइ, ताहे लोगेण परिवारिओ एइ, भगवओ पुरओ ठिओ तणं गहाय भणति-एयं तणं किं छिंदिहिति नवत्ति, सो चिंतेइ-जइ भणति-न छिजिहि इति ताणं छिंदिस्सं, अह भणइ-छिजिहित्ति, तोन छिदिसं,ततो सिद्धस्शेण भणिअं-न छिजिहित्ति, सो छिदिउमाढतो, सक्केण य उधोगो दिण्णो, वजं पक्खित्तं, अच्छंदगस्स अंगुलीओ दसवि भूमीए पडिआओ, ताहे लोगेण खिसिओ, सिद्धत्थो यस रुट्ठो। अमुमेवाथे समासतोऽभिधित्सुराह
रोदा य सस वेयण थुइ दस सुमिणुप्पलऽद्धमासे य । मोराए सकारं सको अच्छंदर कुविओ ॥ ४६४ ॥ समासव्याख्या--रौद्राश्च सप्त वेदना यक्षेण कृताः, स्तुतिश्च तेनैव कृता, दश स्वमा भगवता दृष्टाः, उत्पलः फलं जगाद, 'अद्धमासे यत्ति' अर्धमासमर्धमासं च क्षपणमकार्षीत् , मोरायां लोकः सत्कारं चकार, शक्रः अच्छन्दके तीर्थकरहीलनात् परिकुपित इत्यक्षरार्थः ॥ इयं नियुक्तिगाथा, एतास्तु मूलभाष्यकारगाथाः
भणति-अत्र यथारउन्दको नाम शायकः, सिद्धार्थो भणति-स न किञ्चिद् जानाति, तदा लोको गत्वा भणति-वं न किञ्चित् जानासि, देवार्यको जानाति, स लोकमध्ये आत्मानं स्थापयितुकामो भणति-एत यामः, यदि मम पुरतो जानाति तदा जानाति, तदा कोकेन परिवारित एति, भगवतः पुरतः स्थितः तृणं गृहीत्वा भणति-एतत् तृणं किं छेत्स्यते नवेति, स चिन्तयनि-यदि भणति-न छेत्स्यते इति तदेतत् छेत्स्यामि, अथ भणति-छेत्स्यते इति तदा छेत्स्यामि, ततः सिद्धार्थेन भणितम्-न छेत्स्यतीति, स छेत्तमारब्धः, शक्रेण च उपयोगो दत्तः, वज्रं प्रक्षिप्तं, अच्छन्दकस्याप्यो दशापि भूमौ पतिताः, तदा लोकेन हीछितः, सिद्धार्थव तसै रुष्टः।
भीमट्टहास हस्थी पिसाय नागे य वेदणा सत्त। सिरकण्णनासदन्तं नहऽच्छी पहोय सत्तमिआ॥११२॥ (मू० भा०) तालपिसायं १ दो कोइला य३ दामदगमेव ४ गोवरगं ५। सर ६ सागर ७ सूरं ८ ते ९ मन्दर १० सुविणुप्पले चेव ॥ ११३ ॥ (मू० भा०) मोहे १ य झाण २ पवयण ३ धम्मे ४ संघे ५ य देवलोए ६ य ।
संसारं ७ णाण ८ जसे ९ धम्म परिसाएँ मज्झमि ॥ ११४ ॥ (मू० भा०) व्याख्या-भीमाट्टहासः हस्ती पिशाचो नागश्च वेदनाः सप्त शिरःकर्णनासादन्तनखाक्षि पृष्ठौ च सप्तमी, एतव्यन्तरेण कृतं । तालपिशाचं द्वौ कोकिलौ च दामद्वयमेव गोवर्ग सरः सागरं सूर्य अन्नं मन्दरं 'सुविणुप्पले घेवत्ति' एतान् स्वमान् दृष्टवान् , उत्पलश्चैव फलं कथितवान् इति । तच्चेदम्-मोहं च ध्यानं प्रवचनं धर्मः सङ्गश्च 'देवलोकश्च' देवजनश्चेत्यर्थः, संसारं ज्ञानं यशः धर्म पर्षदो मध्ये, मोहं च निराकरिष्यसीत्यादिक्रियायोगः स्वबळ्या कार्यः॥
मोरागसण्णिवेसे बाहिं सिहत्थ तीतमाईणि । साहइ जणस्स अच्छंद पओसो छेअणे सको ॥१॥ अर्थोऽस्याः कथानकोत एव वेदितव्य इति । इयं गाथा सर्वपुस्तकेषु नास्ति, सोपयोगा च । कथानकशेषम्-तओ सिद्धत्थो तस्स पओसमावण्णो तं लोग भणति-एस चोरो, कस्स गेण चोरियंति भणह, अत्थेत्थ वीरघोसो णाम
सतः सिद्धार्थः तस्मिन् प्रदेषमापनस्तं लोकं भणति-एष चौरः, कस्यानेन चोरितं इति भण, भस्त्यत्र वीरघोषो नाम
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002521 |
| Book Title | Agam 40 Mool 01 Aavashyam Sutra Niryukti Part 01 |
| Original Sutra Author | Haribhadrasuri, Bhadrabahuswami |
| Author | |
| Publisher | Bherulal Kanhiyalal Kothari Religious Trust |
| Publication Year | |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_aavashyak |
| File Size | 14 MB |