________________
भाष्य गाथाः ५०४३-५२ ]
चतुर्थ उद्देशः ।
१३४७
निवेदयिता यस पत्थिवस्स, जहिं निवो तत्थ तयं पवेसे || ५०४७ ॥ हे प्रतीहाररूपिन् ! मध्ये गत्वा 'राजरूपिणं' राजानुकारिणं भण, यथा-वां संयतरूपी द्रष्टुमिच्छति । एवमुक्तः सन् 'सः' प्रतीहारस्तथैव पार्थिवस्य निवेदयति । निवेद्य च राजानुत्या यत्र नृपोऽवतिष्ठते तत्र 'तकं' साधुं प्रवेशयति ॥ ५०४७ ॥
तं पूयइत्ताण सुहासणत्थं, पुच्छि रायाऽऽगयको उहल्लो ।
पहे उराले असुए काई, स चावि आइक्खड़ पत्थिवस्स || ५०४८ ॥ 'तं' साधुं प्रविष्टं सन्तं राजा पूजयित्वा 'शुभासनस्थं' शुभे आसने निषण्णमागत कुतूहलोsप्राक्षीत् । कानू ? इत्याह- प्रश्नान् 'उदारान्' गम्भीरार्थान् कदाचिदप्यश्रुतान् "प्रतिहाररूपन्” ! इत्येवमादिकान्। स चापि' साधुरेवं पृष्टः पार्थिवस्याचष्टे ।। ५०४८ ॥
किमाचष्टे ? इत्याह
जारिसग आयरक्खा, सक्कादीणं न तारिसो एसो ।
तुह राय ! दारपालो, तं पि य चक्कीण पडिरूवी ॥। ५०४९ ॥
5
यादृशकाः खलु शक्रादीनाम्, आदिशब्दात् चमरादिपरिग्रहः, आत्मरक्षा न तादृश एष तव राजन् ! द्वारपालस्तत उक्तम् " हे प्रतीहाररूपिन् !” । तथा त्वमपि यादृशश्चक्रवर्ती तादृशो न भवसि, रत्नाद्यभावात्, अत्रान्तरे चक्रवर्तिसमृद्धिराख्यातव्या, किञ्च प्रताप - शौर्य- न्यायानुपाल - 15 नादिना तत्प्रतिरूपोऽसि तत उक्तम् "राजरूपिणं ब्रूहि", चक्रवर्तिप्रतिरूपमित्यर्थः ॥ ५०४९ ॥ · एवमुक्ते राजा प्राह - त्वं कथं श्रमणानां प्रतिरूपी ? तत आह
10
समणाणं पडिरूवी, जं पुच्छसि राय । तं कहमहं ति ।
निरतीयारा समणा, न तहाऽहं तेण पडिरूवी ॥। ५०५० ॥
यत् त्वं राजन् ! पृच्छसि 'अथ कथं त्वं श्रमणानां प्रतिरूपी ?' तदहं कथयामि यथा 20 श्रमणा भगवन्तो निरतिचारा न तथाऽहं तेन श्रमणानां प्रतिरूपी, न तु साक्षात् श्रमण इति ॥ ५०५० ॥ प्रतिरूपित्वमेव भावयति
Jain Education International
निज्जूढो मि नरीसर !, खेत्ते वि जईण अच्छिउं न लभे ।
अतियारस्स विसोधि, पकरेमि पमायमूलस्स ।। ५०५१ ॥
हे नरेश्वर ! प्रमादमूलस्यातिचारस्य सम्प्रति विशोधिं प्रकरोमि, तां च कुर्वन् 'निर्यू ढो- 25 ऽस्मि' निष्कासितोऽस्मि, तत आस्तामन्यत्, क्षेत्रेऽपि यतीनामहमास्थातुं न लभे ततः श्रमणप्रतिरूप्यहमिति ॥ ५०५१ ॥ राजा प्राह- - कस्त्वया कृतोऽतिचारः ? का वा तस्य विशोधिः ? एवं पृष्ठे यत् कर्तव्यं तदाह
कहणाऽऽउट्टण आगमणपुच्छणं दीवणा य कजस्स ।
30
वीसज्जियंतिय मए, हासुस्सलितो भणति राया ।। ५०५२ ॥ कथनं राज्ञा पृष्टस्य प्रसङ्गतोऽन्यस्यापि यथा प्रवचनभावना भवति । ततः 'आवर्तनम् ' आकम्पनम्, राज्ञो भक्तीभवनमिति भावः । तदनन्तरमागमनकारणस्य प्रश्नः -- ( ग्रन्थाग्रम् - १००० । सर्वग्रन्थाग्रम् - - - ३४८२५ ) केन प्रयोजनेन यूयमत्रागताः स्थ ? | अत्रान्तरे
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org