Page Text
________________
भाष्यगाथाः ४८७९-८६ ]
चतुर्थ उद्देशः ।
१३०९
प्रथमत एकस्यैव निक्षेपं कृत्वा ततस्त्रयाणां निक्षेपस्य निष्पत्तिः कर्त्तव्या भवति ॥ ४८८२ ॥ यथाप्रतिज्ञातमेव करोति
नामं ठवणा दविए, मातुगपद संगहेक्कए चैव । [ आव.नि. १०३७] जव भावे य तहा, सत्तेएकेकगा होंति ।। ४८८३ ॥
नामैककं स्थापनैककं द्रव्यैककं मातृकापदैककं सङ्ग्रहैककं पर्यवैककं भावैककम् । एतानि 5 कानि भवन्ति ॥ ४८८३ ॥
तत्र नाम-स्थापने क्षुण्णे । द्रव्यैककं पुनर्ज़शरीर भव्य शरीरव्यतिरिक्तमाह
दव्वे तिविहं मादुकपदम्मि उप्पण्ण- भूय- विगतादी ।
सालि विगामीति व, संघोत्ति व संगहेकं तु ॥ ४८८४ ॥
'द्रव्ये' द्रव्यविषयं एककं त्रिविधम्, तद्यथा – सचित्तमचित्तं मिश्रं च । सचित्तं पुनरपि 10 द्विपद-चतुष्पदा - ऽपदभेदात् त्रिधा । तत्र द्विपदैककं एकः पुरुषः, चतुष्पदैककं एकोऽश्व को हस्ती, अपदैककं एको वृक्ष इत्यादि । अचित्तैककं एकः परमाणुः एकमाभरणम् । मिचैककं सालङ्कार एकः पुरुषः । मातृकापैदे तु चिन्त्यमाने एककं उत्पन्न-भूत-विगतादिकम्, "उप्पन्ने इ वा, विग इवा, धुवे इ वा" इत्यस्य पदत्रयस्यैकतरमित्यर्थः । आदिशब्दाद् अकाराद्यक्षरात्मिकाया वा मातृकाया एकतरं पदम् । सङ्घहैककं बहुत्वेऽप्येकवचनाभिधेयम्, यथा - 16 शालिरिति वा ग्राम इति वा सङ्घ इति वा ॥ ४८८४ ॥ अथ पर्यायैककादीनि दर्शयतिदुविकप्पं पाए, आदिहं जण्ण-देवदत्तोति ।
अणादिट्ठे एक्को त्ति य, पसत्थमियरं च भावम्मि ॥ ४८८५ ॥
पर्यायैककं 'द्विविकल्पं ' द्विप्रकारम्, तद्यथा - आदिष्टमनादिष्टं च, विशेषरूपं सामान्यरूपं चेत्यर्थः । तत्रादिष्टं यज्ञदत्तो देवदत्त इत्यादि, अनादिष्टमेकः कोऽपि मनुष्य इत्यादि । 20 अथवा पर्यायैककं वर्णादीनामन्यतम एकः पर्यायः । भावैककं द्विधा - आगमतो नोआगमतश्च । आगमतो 'ज्ञाता उपयुक्तः । नोआगमतः प्रशस्तम् ' इतरच्च' अप्रशस्तमिति द्विधा । प्रशस्तमौपशमिकादीनामेकतरो भावः, अप्रशस्तमौदयिको भावः । अत्राप्रशस्तभावैककेनाधिकारः, हस्तकर्मादीनामप्रशस्त भावोदयादेव सम्भवात् ॥ ४८८५ ॥ अथ 'त्रिकस्य निक्षेपे कृते द्विकनिक्षेपः कृत एव भवति' इति मन्यमानस्त्रि कनिक्षेपज्ञापनार्थमिदमाह -
मंठवणा दविए, खेत्ते काले य गणण भावे य ।
एसो उ खलु तिगस्सा, निक्खेवो होइ सत्तविहो । ४८८६ ॥ नामत्रिकं स्थापनात्रिकं द्रव्यत्रिकं क्षेत्रत्रिकं कालत्रिकं गणनात्रिकं भावत्रिकं चेति । एष खलु त्रिकस्य निक्षेपः सप्तविधो भवति ।। ४८८६ ॥
नाम-स्थापनात्रिके गतार्थे । द्रव्यत्रिकं ज्ञ भव्यशरीरव्यतिरिक्तं ज्ञापयति
१ द्रव्यैककं त्रिविधम्- सचि' भा० ० ॥ २° त् त्रेधा भा० ॥ भा० कां० ॥ ४ द्विधा - आदि मा० कां० ॥ ५ 'मान्यं चे' कां० ॥
द्वि भा० कां० ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
३ पदैककं तु उत्प
६ तमप्रशस्तं चेति
25
30
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002514 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 05 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 340 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 19 MB |