________________
भाष्यगाथाः ४२१४-२२] तृतीय उद्देशः ।
११४५ लोगच्छेरयभूया, जह चक्कीणं महाणिहयो । ४२१८ ॥ 'पूर्वभविकाः' भवान्तरसङ्गतिका देवाः पुण्यवतां मनुजानां 'प्रातिहार्याणि' यथाभिलषिताथोपढौकनलक्षणानि कुर्वन्ति । यथा लोकाश्चर्यभूताः ‘महानिधयः' नैसर्पप्रभृतयः 'चक्रिणां' भरतादीनां प्रातिहार्याणि कुर्वन्ति । वर्तमाननिर्देशस्तत्कालमङ्गीकृत्याविरुद्धः । एवं कुत्रिकापणा उत्पद्यन्ते ॥ ४२१८ ॥ ते चैतेषु स्थानेषु पुरा बभूवुः इति दर्शयति
उजेणी रायगिहं, तोसलिनगरे इसी य इसिवालो।
दिक्खा य सालिभद्दे, उवकरणं सयसहस्सेहिं ॥ ४२१९ ॥ उज्जयिनी राजगृहं च नगरं कुत्रिकापणयुक्तमासीत् । तोसलिनगरवास्तव्येन च वणिजा ऋषिपालो नाम वानमन्तर उज्जयिनीकुत्रिकापणात् क्रीत्वा खबुद्धिमाहात्म्येन सम्यगाराधितः, ततस्तेन ऋषितडागं नाम सरः कृतम् । तथा राजगृहे श्रेणिके राज्यमनुशासति शालिभद्रस्य 10 सुप्रसिद्धचरितस्य दीक्षायां शतसहस्राभ्याम् 'उपकरणं' रजोहरण-प्रतिग्रहलक्षणमानीतम् , अतो ज्ञायते यथा राजगृहे कुत्रिकापण आसीदिति पुरातनगाथासमासार्थः ॥ ४२१९ ॥ साम्प्रतमेनामेव विवृणोति
पजोए णरसीहे, णव उजेणीय कुत्तिया आसी। भरुयच्छवणियऽसद्दह, भूयऽट्ठम सयसहस्सेणं ॥ ४२२०॥ 15 कम्मम्मि अदिजंते, रुट्ठो मारेइ सो य तं घेत्तुं । भरुयच्छाऽऽगम, वावारदाण खिप्पं च सो कुणति ॥ ४२२१॥ भीएण खंभकरणं, एत्थुस्सर जा ण देमि वावारं ।
णिजित भूततलागं, आसेण ण पेहसी जाव ॥ ४२२२ ॥ चण्डप्रद्योतनाम्नि नरसिंहे अवन्तिजनपदाधिपत्यमनुभवति नव कुत्रिकापणा उज्जयिन्या-20 मासीरन् ।
तदा किल भरुयच्छाओ एगो वाणियओ असदहंतो उजेणीए आगंतूण कुचियावणाओ भूयं मग्गइ । तेण कुत्तियावणवाणिएण चिंतियं--'एस ताव मं पवंचेइ ता एयं मोल्लेण वारेमि' त्ति भणियं-जइ सयसहस्से देसि तो देमि भूयं । तेण तं पि पडिवन्नं ताहे तेण भन्नइपंचरत्तं उदिक्खाहि तओ दाहामि । तेण अट्ठमं काऊण देवो पुच्छिओ । सो भणइ-देहि, 25 इमं च भणिहिज-जइ कम्मं न देसि तो भूओ तुम उच्छाएहिइ । 'एवं भवउ' ति भणिता गहिओ तेण भूओ भणइ-कम्मं मे देहि । दिन्नं, तं खिप्पमेव कयं । पुणो मग्गइ, अन्नं दिन्नं । एवं सव्वम्मि कम्मे निट्ठिए पुणो भणइ-देहि कम्मं । तेण भन्नइ-एत्थं खंभे चडुत्तरं करेहि जाव अन्नं किंचि कम्मं न देमि । भूओ भणइ-अलाहि, पराजितो मि, चिंधं ते करेमि-जाव नावलोएसि तत्थ तलागं भविस्सइ । तेण अस्से विलग्गिऊण बारस जोयणाई 30 गंतृण पलोइयं जाव तक्खणमेव कयं तेण भरुयच्छस्स उत्तरे पासे भूयतलागं नाम तलागं । __ अमुमेवार्थमभिधित्सुराह-"भरुयच्छ” इत्यादि । भरुकच्छवणिजा अश्रद्दधता 'भूतः' १°हस्सेणं ताभा० ॥ २ तो एणं मो' भा० ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org