Page Text
________________
१०८२
सनिर्युक्ति-लघुभाष्य-वृत्तिके बृहत्कल्पसूत्रे [ कृत्स्नाकृत्स्रप्रकृते सूत्रम् ८
पर्शु-नखच्छेदनादिषु वस्तुषु कार्यमाणेषु क्रियमाणेषु च 'परिणामविशेष:' सक्लिष्टा ऽसङ्कक्लिष्टरूपमध्यवसायवैचित्र्यं सञ्जायते, यथा -- कारयाम्यहमिदं पर्शु - कुन्त- कणकादिकम्, ततोऽनेन वैरिणं व्यापाद्य आत्मनः सुखमुत्पादयिष्यामीत्यादि । अतस्तत्त्वतः परिणामवैचित्र्यप्रत्यय एवात्रापि कर्मबन्धविशेष इति न किञ्चिदनुपपन्नम् || ३९४५ ॥
5 उक्तं निर्वर्त्तनाधिकरणम् । अथ संयोजनाधिकरणमाह
संजोययते कूड, हलं पडं ओसहे य अण्णोणे । भोयविहिं च अण्णे, तत्थ वि णाणत्तगं बहुहा ॥। ३९४६ ॥ कश्चिद् लुब्धको मृगादीनां बन्धनाय कूटं रज्यादिना संयोजयति, अपरो हालिकादिः क्षेत्र कर्षणाय हलं युगादिना योजयति, अन्यस्तु पटं पटान्तरेण सह सीवनप्रयोगेण संयुनक्ति, 10 कश्चित्तु वैद्यादिः 'औषधानि ' हरीतकी - पिप्पलीप्रभृतीन्यन्यान्यानि परस्परमेकत्र मीलयति, अन्यस्तु 'भोजनविधिं' शालि - दालि - घृत- शालनकादिकं संयुनक्ति, तत्रापि कर्मबन्ध विशेषस्य बहुधा नानात्वं प्रतिपत्तव्यम् । तथाहि - यः कूटं संयोजयति तस्य सक्लिष्ट परिणामतया तीव्र - तरः कर्मबन्धः, तदपेक्षया हलं संयोजयतः खल्पतरः पटं संयोजयतः खल्पतम इत्यादि खबुद्ध्या सम्यगुपयुज्य वक्तव्यम् || ३९४६ ॥ 15 अथ निर्वर्त्तना-संयोजने द्वे अपि यत्र सम्भवतः तान्युपदर्शयति
निव्वत्तणा य संजोयणा य सगडाइएस अ भवंति ।
आसजुत्तरकरणं, निव्वत्ती मूलकरणं तु ।। ३९४७ ॥
निर्वर्त्तना च संयोजना च शकटादिषु द्वे अपि भवतः । तथाहि — शकटाङ्गानाम् - उद्धिचक्रप्रभृतीनां या प्रथमतो घटना सा निर्वर्त्तना, या पुनस्तेषामेव निर्वर्त्तितानामेकत्र सङ्घातना 20 सा संयोजना । अत्र च ' उत्तरकरणं' संयोजनारूपामुत्तरक्रियाम् ' आसाद्य' प्रतीत्य 'निर्वृत्तिः ' प्रथमतो निर्वर्त्तना मूलकरणं प्रतिपत्तव्यम् || ३९४७ ॥ गतमधिकरणद्वारम् । अथ वीर्यद्वारमाह
25
यद् ‘देहबलं' संहननजनितं शरीरसामर्थ्यं तत् खलु वीर्यं मन्तव्यम् । तस्य च बलस्य सदृश एव प्राणिनां परिणामो भवति । तथाहि- - यः सेवार्त्तसंहननी जघन्यबलो जीवस्तस्य परिणामोऽपि शुभोऽशुभो वा मन्द एव भवति न तीत्रः, ततः शुभाशुभकर्मबन्धोऽपि तस्य स्वल्पतर एव, अत एवास्योर्द्धगतौ कल्पचतुष्टयादूर्द्धम् अधोगतौ नरकपृथ्वीद्वयादध उपपातो न भवतीति प्रवचने प्रतिपाद्यते । एवं कीलिकादिसंहननिष्वपि भावना कार्या । १० इदं च देहवीर्यम् ‘आसाद्य' प्राप्य षट्स्थानगताः 'सर्वतः ' सर्वेष्वपि संहननेषु प्राणिनः परस्परं भवन्ति । तथाहि — सेवार्त्तसंहननिषु ये सर्वजघन्यबलास्तदपेक्षया अपरेऽनन्तभागवृद्ध्या अस
देहवलं खलु विरियं, बलसरिसो चैव होति परिणामो । आज देहविरियं, छट्टाणगया तु सव्वत्तो ।। ३९४८ ॥
१ विही उ अ तामा० ॥ २ उताभा० ॥ ३ कां विनाऽन्यत्र - हवम् मो० ले० ताटी त० ई० | 'इबलम् भा० ॥ ४ 'वृद्धाः अ० भा० कौ० ॥
For Private & Personal Use Only
Jain Education International
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002513 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 04 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 444 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 24 MB |