Page Text
________________
भाप्यगाथाः ८१४-१८ ]
प्रथम उद्देशः ।
२६१
तम् ॥ ८१४ || तदेवमुक्तः सङ्क्षेपतः सूत्रार्थः । सम्प्रति विस्तरार्थं सूत्रस्पर्शिक नियुक्त्या प्रतिपादयितुमाह
आइनकारे गंथे, आमे ताले तहा पलंबे य ।
भिन्नस्स वि निक्खेवो, चउक्कओ होइ एक्केके ॥। ८१५ ।।
आदौ नकार आदिकारः स विचारणीयः । तथा ग्रन्थपदस्य आमपदस्य तालपदस्य पल - 5 म्बपदस्य भिन्नपदस्यापि च निक्षेपः 'चतुष्कः' नाम- स्थापना - द्रव्य भावरूपः कर्त्तव्यो भवति 'एकै - कैस्मिन्' एकैकपदविषयः ॥ ८१५ ॥
तत्राऽऽदिनकारपदं वित्रियते । शिष्यः प्रश्नयति-- योऽयमादौ प्रतिषेधः स नकारेण भवतु मा नोकारेण, तद्यथा -
"न कप्पइ निम्गंथाण वा निम्गंथीण वा आमे तालपलंबे अभिन्ने पडिगाहित्तए" । एवं च क्रियमाणे सूत्रं लघु भवति, “मात्रयाऽपि च सूत्रस्य लाघवं महानुत्सवः" इति विद्वत्प्रवादः, नोशब्देन पुनः प्रतिषेधे विधीयमाने सूत्रगौरवं भवति । अत्राचार्यः प्रतिवक्ति — भद्र ! कारणमत्रास्ति यतो नोकारेण प्रतिषेधः क्रियते । आह— किं पुनस्तत् कारणम् ? उच्यतेपडिसेहो उ अकारो, मोकारो नो अ तह नकारो अ । तभाव दुविहकाले, देसे संजोगमाईसु || ८१६ ॥
प्रतिषिध्यतेऽनेनेति 'प्रतिषेधः ' प्रतिषेधको वर्णः, स चतुर्धा --अकारो माकारो नोकारस्तथा नकारश्च । तत्राऽकारस्तद्भावप्रतिषेधं करोति । माकारः पुनर्द्विविधकालविषयं प्रतिषेधम्, तद्यथा— प्रत्युत्पन्नविषयम् अनागतविषयं च । नोकारो देशप्रतिषेधम् । नकारः पुनः 'संयोगादिषु ' संयोग- समवाय-सामान्य-विशेषचतुष्टयप्रतिषेधं करोति ॥ ८१६ ॥
तत्राकार-माकार- नोकाराणामुदाहरणान्याह -
:
संजोगे समवाए, सामने खलु तहा विसेसे अ ।
कालतिए पडिसेहो, जत्थुवओगो नकारस्स ।। ८१८ ॥
.10
१ यः । " गंधे" त्ति ग्रन्थस्य भेदा वक्तव्याः । तथा आमपदस्य भा० ॥ २ कः' इति एकैकपद° भा० ॥ ३ सूत्रलाघवं भव' भा० ॥ ४ सूत्रे गौ० भा० ॥ ५ मकर- नोकार तह ता० ॥ ६- एतचिह्नान्तर्गतः पाठः भा० त० डे० नास्ति ॥ ७°व्यं द्रव्यादिकम् मो० ले० कां० ॥
. 15
निदरिसणं अघडोऽयं मा य घडं भिंद मा य भिंदिहिसि । नो उ घडो घडदेसो, तव्विवरीयं च जं दव्वं ॥ ८१७ ॥
- निर्देर्शनमिति जातावेकवचनम्, ततोऽमीषां प्रतिषेधकवर्णानां यथाक्रमं निदर्शनानि । अकारस्य तद्भावप्रतिषेधे निदर्शनं यथा -- अघटोऽयमिति, न घटो अघटः, घटव्यतिरिक्तः पटादिकः पदार्थ इत्यर्थः । माकारो वर्तमाना - ऽनागतकालप्रतिषेधको यथा— मा घटं भिन्द्धि, मा. घटं भेत्स्यसि, चकारौ समुच्चयार्थी । नोकारो देशप्रतिषेधकस्तदन्यभावसूचको वा यथा— नोघटइत्युक्ते घटैकदेशः कपालादिकोऽवयवः, तद्विपरीतं वा अन्यद् द्रव्यं पटादिकम् ॥ ८१७ ॥ अथ संयोगादिविषयं नकारप्रतिषेधं भावयति
20
30
| SR No. | 002511 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 02 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 400 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 21 MB |