Page Text
________________
पदार्थः
भाष्यगाथाः ३२२-२९]
पीठिका। दंदे य बहुवीही,' कम्मधारय दिगूयए चेव ।
सामासिकः
पदार्थः तप्पुरिस अबईभावे, एगसेसे य सत्तमे ॥ तत्र द्वन्द्वो यथा-दन्ताश्च ओष्ठौ च दन्तोष्ठौ । बहुव्रीहिर्यथा-फुल्ला इमम्मि गिरिम्मि कुडय-कयम्बा सो इमो गिरी फुल्लकुडय-कयंबो । कर्मधारयः-श्वेतः पटः श्वेतपटः । द्विगु: त्रीणि मधुराणि त्रिमधुरम् । तत्पुरुषो-वने हस्ती वनहस्ती । अव्ययीभावः-गङ्गायाः । समीपं उपगङ्गम् । एकशेषो यथा-पुरुषश्च पुरुषश्च पुरुषश्च पुरुषाः, एवं वृक्षा इत्यादि । उक्तः सामासिकः । सम्प्रति तद्धित उच्यते-सोऽष्टप्रकारः । उक्तञ्चकम्मे सिप्पे सिलोगे य, संजोग-समीवओ य संजूहे ।
ताद्धितिका
पदार्थः ईसरियाऽवच्चेण य, तद्धियअत्यो उ अट्टविहो ॥ तत्र कर्मतो यथा-तृणहारकः । शिल्पतो यथा-तन्तुवायः । 'श्लोकतः' श्लाघातो 10 यथा-श्रमणः संयत इत्यादि । संयोगतो यथा-राज्ञः श्वसुरः । समीपे यथा-गिरिसमीपे नगरम् । संव्यूहतो यथा-मलयवतीकार इत्यादि । ऐश्वर्यतो यथा-राजा युवराज इत्यादि । अपत्यतः-तीर्थकरमाता चक्रवर्तिमाता इत्यादि ॥ ___ उक्तस्तद्धितः । सम्प्रति धातुकृत उच्यते-भू सत्तायाम् परस्मैभाषा इत्यादि । नैरुक्तः-- धातुकृतः मह्यां शेते महिष इत्यादि ॥ ३२६ ॥ आद्यानां त्रयाणां पदानामेष पदार्थः । सम्प्रत्याख्या- 15 नरुक्तश्च तिकपदस्य मिश्रपदस्य च पदार्थमाहकारगकओ चउत्थे, मिस्सपदे मिस्सओ चउत्थो उ ।
आख्याति
कः मिश्रश्व सामासिओ सत्तविहो, हवइ पयत्थो उ नायव्वो ॥ ३२७॥
पदार्थः 'चतुर्थे' आख्यातिके पदे पदार्थः 'कारककृतः' क्रियाकृतः । मिश्रपदे मिश्रपदार्थः । तत्र यः सामासिकः पदार्थः स सप्तविधो ज्ञातव्यः, स च प्रागेवोपदर्शितः ॥ ३२७ ॥ 20 उक्तः पदार्थः । इदानीमाक्षेपं प्रसिद्धिं चाह___ अक्खेवो सुत्तदोसा, पुच्छा वा तत्तो निन्नयपसिद्धी ।
आक्षेपः __ आयपया दो सुत्ते, उवरिल्ला तिनि अत्थम्मि ॥ ३२८॥
निर्णय
प्रसिद्धिश्च आक्षेपो नाम यत् सूत्रदोषा उच्यन्ते पृच्छा वा क्रियते । 'ततः' तदनन्तरं 'निर्णयप्रसिद्धिः' प्रत्यवस्थानम् । एतेषु च सूत्र-पदादिषु पञ्चसु मध्ये आये द्वे पदे सूत्रेऽन्तर्भवतः, 25 'उपरितनानि त्रीणि' पदार्थप्रभृतीनि पदानि अर्थे भवन्ति ॥ ३२८ ॥ अथ पदस्य किं परिमाणम् ? अत आह
अथवसा हवइ पयं, अत्थो इच्छियवसेण विन्नेओ।
इच्छा य पकरणवसा, पगरणओ निच्छओ सत्थे ॥ ३२९ ॥ यत्रार्थोपलब्धिस्तत् पदम् , अतोऽर्थवशाद्भवति पदम् । अर्थस्य किं परिमाणम् ? अत 50 आह-अर्थ ईप्सितवशेन विज्ञेयः, इच्छावशेनेत्यर्थः । इच्छायाः किं प्रमाणम् ? अत आह-इच्छा च 'प्रकरणवशात्' प्रकरणानुरोधत इच्छायाः परिमाणम् । प्रकरणस्य च निश्चयः १°ही, बोद्धव्वे कम्मधारय दिगू य । तप्पुरिसऽन्वइभावे इतिरूपा गाथा चूर्णौ ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002510 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 296 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 18 MB |