Page Text
________________
भाष्यगाथाः २६८-७६ ]
पीठिका |
८३.
'एकैकम्' अध्ययनादिकं यथा अनुयोगद्वारे तथा नामादीनां भेदतश्चतुर्धा विभाष्य चतुर्ष्वपि 'तत्र' तेष्वध्ययनादिषु 'भावे' भावविषये तु कल्पाध्ययनमिदं समवतरति ॥ २७२ ॥ गत ओघनिष्पन्नो निक्षेपः । सम्प्रति नामनिप्पन्नमाह
नामे छवि कप्पो, दव्वे वासि - परसादिएहिं तु । खेत्ते काले जहुवकमम्मि भावे उ पंचविहो ॥ २७३ ॥
नामनिष्पन्ने निक्षेपे कल्प इति नाम । स च षोढा, तद्यथा - नामकल्पः स्थापनाकल्पो द्रव्यकल्पः क्षेत्रकल्पः कालकल्पो भावकल्पश्च । तत्र नाम - स्थापने प्रतीते । व्यकल्पो येन वासी- परश्वादिना द्रव्येण कल्प्यते तद् द्रष्टव्यम् । क्षेत्रकल्पो यथाक्षेत्रोपक्रमः । कालकल्पो यथाकालोपक्रमः । भावकल्पः 'पञ्चविधः ' पञ्चप्रकारः || २७३ ॥ तमेवाह
छवि सत्तविहे वा, दसविह वीसइविहे य बायाला ।
जस्स उ नत्थि विभागो, सुव्त्रत्त जलंधकारो से ॥ २७४ ॥
भवतः कल्पः षडिधः सप्तविधो दशविधो विंशतिविधो द्वाचत्वारिंशद्विधश्च । एते पञ्चापि प्रकाराः पञ्चकल्पे व्याख्यातास्तथा ज्ञातव्याः । यस्य त्वेषः 'विभागः ' पञ्चप्रकार भावकल्पपरिज्ञानं नास्ति 'से' तस्य सुव्यक्तं जडान्धकारः ॥ २७४ ॥
गतो नामनिप्पन्नो निक्षेपः । सम्प्रति सूत्रालापकन्रिप्पन्नं प्रत्याह
पत्तो वि न निक्खिप्पर, सुत्तालावस्स इत्थ निक्खेवो । सुत्तागमे वैच्छं, इति अत्थे लाघवं होइ ॥ २७५ ॥
नामनिष्पन्नो
5 निक्षेपः
10
15
सूत्रालापकनि
पन्नो
यद्यपि सूत्रालापकस्य निक्षेपः 'प्राप्तः ' प्राप्तावसरस्तथापि स प्राप्तोऽपि 'अत्र' निक्षेपप्रक्रमे निक्षेपः न निक्षिप्यते, किन्त्वितोऽस्ति तृतीयमनुयोगद्वारमनुगम इति तत्र सूत्रानुगमे वक्ष्ये । यतः 'इति' एवं सति अर्थे लाघवं भवति । तथाहि - सूत्रालाप कनिक्षेपः सूत्रगतानामालापकानां 20 निक्षेपः, ते च सूत्रगता आलापाः सूत्रे सति सम्भवन्ति, ततः सूत्रानुगम एव तनिक्षेपो ज्यायान्, इह तु तन्निक्षेपकरणे महत् प्रतिपत्तिकष्टम् || २७५ ॥ अनुगमे च त्रीणि द्वाराणि, तद्यथा - लक्षणं तदह पर्षत् सूत्रार्थश्च । प्रथमं लक्षणद्वारमाह
लक्षणद्वारम्
लक्खणओ खलु सिद्धी, तदभावे तं न साहए अत्थं ।
सिद्धमिदं सव्वत्थ वि, लक्खणजुत्तं सुयं तेण ॥ २७६ ।।
इह लक्षणहीनं सूत्रं न भवति, यतो लक्षणयुक्तस्य सूत्रस्यार्थः लक्षणहीनस्य त्वर्थाभावः, ततो यन्निमित्तमुपनिबद्धं सूत्रं तस्याप्रसिद्धिरेव । तथा चाह - लक्षणतः खलु विवक्षितस्यार्थस्य सिद्धिः, तदभावे' लक्षणाभावे 'तत्' सूत्रं न साधयति विवक्षितमर्थम् । इदं च 'सर्वत्रापि ' लोके सिद्धम्-यत् किञ्चिन्मण्यादि द्रव्यं लाभार्थं क्रीतं तलक्षणहीनं लाभं न साधयति । 30 तेन कारणेन लक्षणयुक्तं सूत्रमिप्यते ॥ २७६ ॥ अथ कीदृशं लक्षणयुक्तं सूत्रम् ? अत आह— १ परसुमाईसु । खेत्ते ता विना ॥ २ "दव्वकप्पो जं वासि परसुमादीहिं दव्वेहिं किंपि कपिजति" इति चूर्णौ ॥ ३ या ता० ॥ ४ " एसा गाधा जत्रा पंचकप्पे तथा विभासितव्वा" इवि चूर्णिः ॥ ५ वोच्छिति इति सत्थे ता० ॥ ६ लोकसि° कां० डे० विना ॥
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
अनुगम
द्वारम्
25
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002510 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 296 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 18 MB |