Page Text
________________
.5 क्रमः
भाष्यगाथाः २५४-६१] पीठिका। चतुर्णा द्वाराणामवान्तरभेदाः । तत्रोपक्रमो द्विभेदः, तद्यथा-लौकिकः शास्त्रीयश्च । लौकिकः उपक्रमषड्विधः-नामोपक्रमः स्थापनोपक्रमो द्रव्योपक्रमः क्षेत्रोपक्रमः कालोपक्रमो भावोपक्रमश्च ॥२५॥ द्वारम् तत्र नाम-स्थापने प्रतीते । द्रव्योपक्रममाहसच्चित्ताई तिविहो, उवक्कमो दधि सो भवे दुविहो।
लौकिको
द्रव्योपपरिकम्मणम्मि एको, विइओ संवट्टाए उ ॥ २५८ ॥ नोआगमतो व्यतिरिक्तो द्रव्योपक्रमस्त्रि विधः-'सचित्तादिः' सचित्तोऽचित्तो मिश्रश्च । एकैको द्विविधः-परिकर्मणि संवर्तनायां च ॥ २५८ ॥ एतदेव व्याख्यानयति
जेण विसिस्सइ रूवं, भासा व कलासु वा वि कोसल्लं ।
परिकम्मणा उ एसा, संवद्रण वत्थुनासो उ ॥ २५९ ॥ येन रूपं 'विशिष्यते' विशिष्टतरं क्रियते, यथा सुवर्णे कटकरूपतापादनं कृष्णवर्णे वा 10 गौरवर्णताजननम् ; तथा येन भाषा विशेष्यते स्पष्टवर्णोच्चारणादिरूपा क्रियते, यथा शुकसारिकादीनाम् ; यच्च वा 'कलासु' द्वासप्ततिसङ्ख्यासु कौशलमुपजन्यते एषा परिकर्मणा । संवरीना वस्तुनाशः, यथा-सुवर्णे कटकत्वं भज्यते पुरुषो वा मार्यते । तत्र सचित्ते परिकर्मणा यथा-नटस्य नेपथ्यं क्रियते, शुको वा पाठ्यते, पुरुषो वा द्वासप्ततिकला अवगाह्यते, संवर्तना यथा-पुरुषो मार्यते । अचित्ते परिकर्मणा यथा-सुवर्णे कटकं क्रियते, संवर्तना-कटकं भज्यते । 15 मिश्रे परिकर्मणा यथा-साभरणो नटो चारुवेवं कार्यते, पुरुषो वा साभरणो द्वासप्ततिकल्प ग्राह्यते, संवर्तना यथा-सायुधः पुरुषो मार्यते ॥ २५९ ॥ गतो द्रव्योपक्रमः । सम्प्रति क्षेत्रोपक्रममाह. नावाएँ उवक्कमणं, हल-कुलियाईहिँ वा वि खित्तस्स ।
क्षेत्रोपसम्मज-भूमिकम्मे, पंथ-तलागाइएसुं तु ॥ २६० ॥ यन्नावा आदिशब्दादुडुपादिभिश्च नदी तरति, अथवा हल-कुलिकादिभिर्यत् क्षेत्रस्य' इक्षुक्षेत्रादेरुपक्रमणम् , यदि वा यत् क्रियते गृहादीनां सम्मार्जनं भूमिकर्म वा देवकुलादीनाम् , यच्च वा पथः-मार्गस्य शोधनम् तडागं वा खन्यते, आदिग्रहणेनावटादिषु यत् परिकर्म खननादिलक्षणम् । एष समस्तोऽपि क्षेत्रोपक्रमः ॥ २६० ॥ कालोपक्रममाहछायाएँ नालियोइ व, कालस्स उवक्कमो विउपसत्थो ।
25 लौकिकः
कालोप'रिक्खाईचारेसु व, साव-वियोहेसु व दुमाणं ॥२६१॥ 'छायया' शङ्कुच्छायया 'नालिकया' घटिकया यः कालो ज्ञायते, यथा एतावान् कालो गत इति । किंविशिष्टः ? इत्याह-"विउपसत्थो" विदः-विद्वांसस्तैः प्रशस्तः-प्रशंसितः, यथा सुष्ठु ज्ञात इति, एष कालोपक्रमः । यदि वा रि(ऋ)क्षं-नक्षत्रम् आदिशब्दाबहपरिग्रहः तेषां चारेषु यत्परिज्ञानम् , यथा-नक्षत्रमिदमेतावन्तं कालमशुभम् , ग्रहो वाऽमुकराशावेतावन्तं कालं 30 स्थायी इत्यादि । यच्च वा 'द्रुमाणां' शमी-चिञ्चिनिकाप्रभृतीनां खापे विबोधे च दृष्टे ज्ञायते, यथा-गतोऽस्तमादित्य उदितो वेति । एष कालोपक्रमः ॥ २६१ ॥ १°णाईओ ता० विना ॥ २°याय व ता० ॥
लौकिकः
क्रमः
20
क्रमः
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002510 |
| Book Title | Agam 35 Chhed 02 Bruhatkalpa Sutra Part 01 |
| Original Sutra Author | Bhadrabahuswami |
| Author | Chaturvijay, Punyavijay |
| Publisher | Atmanand Jain Sabha |
| Publication Year | 2002 |
| Total Pages | 296 |
| Language | Sanskrit, Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari, Agam, Canon, & agam_bruhatkalpa |
| File Size | 18 MB |