________________
५३० जैनदर्शन में कारण-कार्य व्यवस्था : एक समन्वयात्मक दृष्टिकोण ७४. सर्वत्र सन्निपत्याराद्दूरादुपकारित्वेभ्य आत्मबुद्धीन्द्रियप्रकाशरूपघटौषधाहारादिषु
ज्ञानवृत्तिर्भवति। -द्वादशारनयचक्रम्, प्रथमो विभाग, पृष्ठ १८९
द्वादशारनयचक्रम्, प्रथमो विभाग, पृष्ठ १८९ ७६. "अथ किं भवता पुरुषादिवादेषु प्रतिस्वं तथा तथा या एता अवस्था उक्ताः पुरुषादि तत्त्वं तल्लक्षणम्, उत पुरुषादिलक्षणास्ताः।" ।
-द्वादशारनयचक्रम्, प्रथमो विभाग, पृष्ठ २४६ ७७. "यद्यवस्थास्वात्मैव पुरुषादि, न पुरुषाद्यात्मा अवस्थाः, ततः पुरुषो नाम न
कश्चिच्चतुरव-स्थाव्यतिरिक्तः समुदयिमात्रसमुदायाभ्युपगमाद् रूपादिसमुदायवत् समुदायमात्रवाद एवायमन्यः, तुरीयत्वप्रतिपादनार्थाभ्युपगत-मुक्तिक्रमवत्तु अयुगपदवस्थावृत्तेः क्षणिकवादः वासोवत्, चतुर्ज्ञानमात्रत्वात् कल्पनाज्ञानमात्रसत्यं न किंचित् तदाभासज्ञानबहिर्भूतं स्वप्नवदिति विज्ञानव्यति
रिक्तार्थशून्यवादः।" -द्वादशारनयचक्रम्, प्रथमो विभाग, पृष्ठ २४६-२४७ ७८. अचिन्त्यमेवेदं चिन्त्यते। ऊर्ध्वमधस्तिर्यक् क्वचित् तत्त्वैक एव व्यवस्थितः पुरुषः अनतिरिक्तपरापराणीयोज्यायोरूपात्मकत्वात्।।
-द्वादशारनयचक्रम्, प्रथम विभाग, पृष्ठ २४७ ७९. श्वेताश्वतरोपनिषद्, ३.९ उद्धृत द्वादशारनयचक्रम्, प्रथम विभाग, पृष्ठ २४८ ८०. मया हि 'पुरुष एवेदम्' इत्यवधार्योक्तम्, नोक्तम्, 'इदमेव पुरुषः'
-द्वादशारनयचक्रम्, प्रथम विभाग, सिंहसूरि टीका पृष्ठ २४७ "नन्वयमेकावस्थामात्रस्वतत्त्व एव व्यवस्थापितः चैतन्यानतिवृत्तिवर्णनात्। तच्च विनिद्रावस्थातोऽनन्यदिति विनिद्रावस्थालक्षण एव पुरुष आत्यन्तिकनिद्राविगमरूपनिरूप्यत्वाद् विनिद्रावस्थास्वात्मवत्। न ह्यसावितरात्मिका, स्ववृत्तित्यागापत्तेः। तन्मात्रत्वे तु पुरुषस्यापि तद्वज्जाग्रदाद्यवस्थानात्मकत्वा
दसर्वगतत्वम्।" -द्वादशारनयचक्रम्, प्रथमो विभाग, पृष्ठ २४८ ८२. “अथ विनिद्रावस्थालक्षणोऽपि पुरुषः सर्वत्वान्न विनिद्रावस्थामात्र एव,
विनिद्रावस्थापि विनिद्रावस्थात्मिका सती सर्वत्वान्न विनिद्रावस्थामात्रैव स्याद् विनिद्रावस्थालक्षणत्वात् पुरुषस्वात्मवत्। ततश्च प्रत्यवस्थं तस्या एव सर्वात्मकत्वात् तृणाद्यपि सर्वगतमिति किं पुरुषैकत्वप्रकल्पनया।"
-द्वादशारनयचक्रम्, प्रथम विभाग, पृष्ठ २४९ ८३. "अतल्लक्षणत्वाद्वा विनिद्रावस्थाया अभावः, ततश्च ततत्त्वचतुरवस्थसर्वात्मक
पुरुषाभावः।" -द्वादशारनयचक्रम्, प्रथम विभाग, पृष्ठ २४९
Jain Education International
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org