________________
८४
इयं नायिका सुनयना शोभननेत्रा अकलङ्केन निर्दूषणेन आननेन मुखेन कलडिनं कलङ्कयुक्तं इन्दुं चन्द्रं जयति । आननेन कीदृशेन ? दासीकृता तामरसस्य पद्मस्य श्रीः शोभा येनेत्यर्थः ।
तथा -
काव्यप्रकाशखण्डन
इयं सुनयना दासी कृततामरसश्रिया । आननेनाकलक्ङ्केन जयन्तीन्दुं कलङ्किनम् ॥
आक्षेप उपमानस्य प्रतीपमुपमान (मेय )ता । • तस्यैव यदि वा कल्पा (ल्या) तिरस्कारनिबन्धनम् ॥
(का० १३३)
इत्युभयरूपस्य प्रतीपस्यात्र व्यतिरेक एवान्तर्भावः । यथा - लावण्यौकसि राजनि राजत्यस्मिन् किमिन्दुबिम्बेन । द्वितीयं यथा
शृणु सखि ! तव वचनीयं तव वदनेनोपमीयते चन्द्रः । अनोपमेयस्य न्यूनतायामपि व्यतिरेकमिच्छन्ति । यथा
हनूमताद्यैर्यशसा मया पुनर्द्विषां हसैः दूत्यपथः सितीकृतः ।
इत्यादिषु ।
-
मयाप्तं रामत्वं कुशलवसुता न त्वधिगता ।
Jain Education International
निषेधो वक्तुमिष्टस्य यो [१० ५१,२] विशेषाभिधित्सया ॥
(का० १०६, उ० ) वक्ष्यमाणोक्तविषयः स आक्षेपो द्विधा मतः । (का० १०७,
वक्तुमिष्टस्य निषेध इति सामान्यलक्षणम् । वक्ष्यमाणेत्यादिविशेषद्वयं वक्तुमिष्टस्य विवक्षितस्य अवश्यवक्तव्यत्वं अतिप्रसिद्धत्वं वा । वक्तुं निषेधो निषेध इव यः स यथाक्रमं वक्ष्यमाणविषयः उक्तविषयश्चेति द्विविध आक्षेपः । यथा -
अऍ एहि[किं पि] तीया (कीए) वि कये णिक्किव भणामि अलमह वा । अविआरिअकञ्जारंभआरिणी मरउ ण भणिस्तं ॥
t
५०)
[ भये एहि किमपि कस्या अपि कृते निःकृप भणामि [ अलमथ वा ] । अविचारित कार्यारम्भकारिणी म्रियतां न पुनर्भणिष्यामि ॥ ]
न भणिष्यामीति पौनरुक्त्यं खेदातिशयपोषकम् । अत्रोद्देश्यनायिकादुरवस्थानिवेदनस्य वक्ष्यमाणाया वा मरणावस्थाया अभिधानस्य अलमित्यादिनिषेघो अशक्यवक्तव्यत्वमस्या व्यञ्जयति ।
For Private & Personal Use Only
www.jainelibrary.org
