Page Text
________________
कारि० ५५-५७ ]
३. प्रवचनप्रवेशः
3
भावस्य इन्द्रियमनोगतस्य कारणत्वात् ततः सुभाषितम् - ५ ) " इन्द्रियमनसी कारणं विज्ञानस्य अर्थो विषय:" इति ॥ ५४ ॥
[8 ५६. ननु चेन्द्रियार्थयोः सतोरपि सन्निकर्षव्यतिरेकेण बुद्धेरनुत्पत्तेः तस्मिन् सत्येव उत्पत्तेः तस्यैव तत्र साधकतमत्वोपपत्तेः नेन्द्रियमनसी तत्कारणम् । इत्याशङ्कापनोदार्थमाह-] सन्निधेरिन्द्रियार्थानामन्वयव्यतिरेकयोः ।
कार्यकारणयोश्चापि बुद्धिरध्यवसायिनी ॥ ५५ ॥
सन्निकर्षादयः कारणान्तरादुत्पन्नया बुद्ध्याऽध्यवसीयन्ते नच तैर्बुद्धिः, प्रागनध्यवसायात्, अन्यथा कैमर्थक्याद् बुद्धेरन्वेषणम् ? आत्ममनइन्द्रियार्थानां कारणानामतीन्द्रियाणां सन्निकर्षो दुरवबोधः । कैथं तस्य विज्ञानोत्पत्तावङ्गीकरण मिति चिन्त्यम् । प्राग्विज्ञानोत्पत्तेरर्थमनव बुद्ध्यमानाः कारणमकारणं वा कथं ब्रूयुः ? उत्पन्नं 10 हि विज्ञानमर्थस्य परिच्छेदकं न तत्कारणतायाः । आलोकोऽपि न कारणं परिच्छेद्यत्वादर्थवत् ॥५५॥
[§ ५७. ननु यद्यालोकः तदुत्पत्तेः कारणं न स्यात्तर्हि तदभावेऽपि रूपज्ञानोत्पत्तिः कुतो न स्यादित्याशङ्कयाह -]
तमो निरोध वीक्षन्ते तमसा नावृतं परम् । कुड्य दिकं न कुड्या दितिरे । हितमिवेक्षकाः ॥५६॥
१६
[ ५८. ननु चात्मनो ज्ञानस्वभावतया सर्वत्र सर्वदा सर्वथा सर्वार्थग्रहणस्वभावत्वेन अशेषज्ञत्वप्रसङ्गान्न किञ्चिदावरणकल्पनया इत्याशङ्कापनोदार्थमाह-]
नहि तमः चक्षुर्ज्ञानप्रतिषेधकम् ; तमोविज्ञानाभावप्रसङ्गात् । अन्यत्र विज्ञानाऽभावहेतुरिति चेत्; आलोकोऽपि तमोविज्ञानाभावहेतुत्वात् तमोवदभावहेतुः स्यात् । अर्वाग्भागदर्शिनः परभागपरिच्छेदाऽभावात् तस्यापि ज्ञार्ननिरोधित्वं स्यात् तमोवत् । प्रत्यर्थमावरणविच्छेदापेक्षया ज्ञानस्य परिच्छेदकत्वात् । नावरणं 20 तिमिरादि परिच्छेद्यत्वादर्थवत् ॥५६॥
मलविद्धमणिव्यक्तिर्यथाऽनेकप्रकारतः ।
कर्मविद्धात्मविज्ञप्तिस्तथाऽनेकप्रकारतः ॥५७॥
Jain Education International
यथस्वं कर्मक्षयोपशमापेचिणी करणमनसी निमित्तं विज्ञानस्य न बहिरर्थादयः । s६ ) " नाननुकृतान्वयव्यतिरेकं कारणं नाकारणं विषयः ” इति बालिशगी
१- क्या बु-ज० । २ श्रात्मनो मनसा करणानामतीन्द्रियाणां ई० । ३ वाक्यमेतन्नास्ति ज० । ४ - खचमना ज० । ५ ब्रूयुः कथं तस्य विज्ञानोत्पत्तावङ्गीकरणमिति वित्यासाधि ( ? ) ज्ञानोत्पत्तेरथंमनवबुद्धधमानाः कारणमकारणं वा कथं ब्रूयुः ज० । ६ तत्कारणतया ई० । ७ विरोधि ज० । ८-ज्ञाने प्र-ज० । ९ - नविरो- ई० । १० - स्वकर्म - ज० ।
5
For Private & Personal Use Only
15
25
www.jainelibrary.org
| SR No. | 002504 |
| Book Title | Akalanka Granthtrayam |
| Original Sutra Author | Bhattalankardev |
| Author | Mahendramuni |
| Publisher | ZZZ Unknown |
| Publication Year | 1969 |
| Total Pages | 390 |
| Language | Prakrit |
| Classification | Book_Devnagari & Philosophy |
| File Size | 21 MB |